Abstrakt

  Współcześnie podstawowym środkiem ochrony inwestycji zagranicznych jest arbitraż międzynarodowy prowadzony na podstawie umów międzynarodowych dotyczących popierania i ochrony inwestycji. Jest to stosunkowo nowa i dynamicznie rozwijająca się metoda rozstrzygania sporów. Pierwsza współczesna umowa bilateralna w sprawie popierania i ochrony inwestycji została zawarta pomiędzy RFN i Pakistanem w 1959 r., zaś pierwsze postępowanie arbitrażowe prowadzone wyłącznie na podstawie umowy międzynarodowej (a nie kontraktu łączącego inwestora z pozwanym państwem) zostało wszczęte pod koniec lat 80. XX w.1  Istota arbitrażu inwestycyjnego nie jest jeszcze dostatecznie zbadana i wyjaśniona ani w doktrynie międzynarodowej, ani w orzecznictwie. Jest to niewątpliwie metoda rozstrzygania sporów in statu nascendi, której szczególne cechy kształtowane są poprzez zawierane umowy międzynarodowe i rozstrzygnięcia trybunałów arbitrażowych. Obecnie na świecie obowiązuje ok. 2500 umów dwustronnych dotyczących ochrony i popierania inwestycji, których znaczna część zawiera postanowienia przyznające inwestorom prawo do wszczęcia przeciwko państwu goszczącemu postępowania arbitrażowego przed niezależnym międzynarodowym trybunałem. Podobne uprawnienia przewiduje co najmniej kilka umów wielostronnych (m.in. Traktat Karty Energetycznej2, Traktat NAFTA3 oraz akty prawne organizacji ASEAN4 i MERCOSUR5). W chwili obecnej toczy się ponad sto postępowań arbitrażowych w sporach inwestycyjnych6.   Przedmiot postępowania w arbitrażu inwestycyjnym jest zdeterminowany w pierwszej kolejności przez zakres jurysdykcji trybunału arbitrażowego, wynikający z umowy międzynarodowej, przepisów prawa krajowego lub porozumienia pomiędzy inwestorem a państwem....