Abstrakt

I. Funkcjonowanie klauzuli porządku publicznego w obszarze prawa arbitrażowego1. Klauzula porządku publicznego w prawie międzynarodowym prywatnym Klauzula porządku publicznego (k.p.p.) w jej współczesnej wersji jest genetycznie związana z funkcjonowaniem norm kolizyjnych, stąd też do teoretycznego opracowania jej konstrukcji przyczyniła się głównie nauka prawa międzynarodowego prywatnego (p.p.m.). Z uwagi na temat i ramy niniejszego opracowania możliwe jest tu jedynie bardzo skrótowe przedstawienie tych właściwości k.p.p., które są istotne ze względu na jej zastosowanie do kontroli wyroków arbitrażowych1. Po pierwsze, klauzula porządku publicznego jest nadzwyczajnym środkiem ochrony własnego porządku prawnego przed ingerencją obcych rozwiązań prawnych, których skutki są nie do pogodzenia z elementarnym poczuciem prawnym ukształtowanym na gruncie własnego systemu. W najstarszej wersji, pamiętającej jeszcze czasy szkoły statutowej, jej funkcję pełniła ustalona przez naukę prawa i orzecznictwo lista przepisów prawa prywatnego przynależących do porządku publicznego (ordre public), a następnie także do tzw. międzynarodowego porządku publicznego (ordre public international) państwa sądu2; te ostatnie podlegały stosowaniu także wtedy, gdy z mocy norm kolizyjnych w zasadzie należało zastosować prawo obce. W wersji ukształtowanej na gruncie savigny''ańskiej koncepcji prawa prywatnego międzynarodowego3 ochrona porządku publicznego przybrała znaną nam postać klauzuli generalnej, pozwalającej wyłączyć zastosowanie obcego prawa naruszające porządek publiczny fori.  Do rozważenia pozostało, czy klauzulę porządku publicznego powinna uruchamiać skala naruszenia porządku prawnego fori (rażące naruszenie prawa, obraza praworządności), czy też ranga naruszonej zasady prawnej4. Sformułowanie k.p.p. w art. 6 polskiej ustawy – Prawo prywatne międzynarodowe (a także w projekcie nowego p.p.m. z 23.1.2007 r.5) przesądza zasadniczo tę kwestię na rzecz drugiego ze wskazanych rozwiązań: przedmiotem ochrony są podstawowe zasady porządku prawnego, które można nazwać również zasadami porządku publicznego. Z uwagi na charakter k.p.p. jako wyjątkowego środka ochrony elementarnych wartości chroni ona zawsze treść porządku publicznego aktualną w dacie orzekania, a nie np. w dacie zdarzenia prawnego, którego skutki są przedmiotem oceny; nie obowiązują tu zasady nieretroakcji ani ochrony praw nabytych.  Klauzula porządku publicznego działa w ten sposób, że na jej podstawie norma wskazanego przez polską normę kolizyjną I stopnia obcego porządku prawnego, której zastosowanie w danej sprawie doprowadziłoby do skutku uchybiającego jednej z zasad porządku publicznego, zostaje pominięta. W jej miejsce sąd stosuje inną normę wskazanego prawa obcego ("działanie negatywne" k.p.p., zwane tak, gdyż nie dochodzi do zmiany wskazania kolizyjnego) lub normę własnego porządku prawnego ("działanie pozytywne" – skutkiem działania klauzuli jest przyjęcie właściwości polskiego prawa w miejsce obcego)6.2. Recepcja klauzuli porządku publicznego w prawie arbitrażowym Klauzula porządku publicznego funkcjonuje w regulacji prawnej arbitrażu na podstawie wielostopniowego zapożyczenia. Z prawa międzynarodowego prywatnego przejęło ją prawo międzynarodowego postępowania cywilnego, na którego obszarze k.p.p. kontroluje dopuszczalność uznania i wykonania w Polsce zagranicznych wyroków sądowych w sprawach cywilnych – stąd...