Abstrakt

 Problematyka klauzul arbitrażowych w umowach przewozu ładunku morzem ma swój szczególny kontekst. Przede wszystkim dostrzega się, że mogą one być wykorzystywane dla obejścia regulacji ograniczających swobodę wyboru jurysdykcji, które z kolei mają za zadanie ochronę stosowania obligatoryjnego materialnoprawnego reżimu konwencyjnego Kolejnym problemem jest związanie ich treścią osób trzecich niebędących pierwotnymi stronami umowy (nabywców konosamentów lub innych zbywalnych dokumentów transportowych, stron umów wykonawczych zawieranych w wykonaniu kontraktów ilościowych). Z uwagi na dezintegrację regulacji prawnej dotyczącej transportu morskiego ładunku1 nasila się w tych stosunkach zjawisko określane jako forum shopping. Problem ten ma szczególne znaczenie w żegludze liniowej, gdzie dominacja przewoźników pozwala im na zamieszczanie w umowach przewozu ładunku morzem, tradycyjnie dokumentowanych konosamentami, klauzul jurysdykcyjnych wskazujących właściwość sądów dogodną wyłącznie z punktu widzenia ich interesów. Problem ten jeszcze dotkliwiej dotyczy tych podmiotów, które jako nabywcy konosamentów nie brały udziału w formułowaniu warunków umowy, lecz są związane treścią klauzuli jurysdykcyjnej zamieszczonej w tym dokumencie. Treść konosamentu przesądza bowiem właśnie o stosunku prawnym między przewoźnikiem a odbiorcą ładunku. De facto więc klauzula ta zostaje nabywcom konosamentów narzucona. Klauzule jurysdykcyjne nierzadko zmierzają do ominięcia stosowania reżimu konwencyjnego (lub prawa wewnętrznego inkorporującego konwencję), w ramach którego w sposób obligatoryjny uregulowano prawa i obowiązki stron umowy przewozu ładunku morzem. W świetle Reguł haskich i Reguł Haga-Visby (RHV) problem ten pozostaje poza regulacją konwencyjną i ocena skuteczności klauzul jurysdykcyjnych jest pozostawiona prawu wewnętrznemu poszczególnych państw, a ich stanowisko w tym względzie jest bardzo zróżnicowane. Istnieje jednak powszechne dążenie do zapewnienia obligatoryjnego stosowania reżimu konwencyjnego i podważanie skuteczności takich klauzul jurysdykcyjnych, które prowadziłyby do obejścia tej regulacji. Kierując się względami bezpieczeństwa obrotu prawnego,...