Abstrakt

I. Wstęp O zaletach postępowania polubownego nie trzeba nikogo przekonywać. Powszechnie wskazuje się, że arbitraż cechuje oszczędność czasu, kosztów, zasada tajności, jednoinstancyjność postępowania oraz szeroko pojęta realizacja zasady priorytetu woli stron, wyrażająca się m.in. w poddaniu sporu sądowi polubownemu, wybór arbitrów, języka oraz miejsca postępowania1. W większości przypadków strony decydują się poddać swój spór lub spór, który potencjalnie może wyniknąć z łączącego ich stosunku cywilnoprawnego, pod rozstrzygnięcie sądu polubownego z racji międzynarodowego charakteru ich stosunku2. Wskazuje się, że sądy arbitrażowe, przyczyniając się do stopniowej likwidacji barier prawnych wynikających z różnorodności prawa poszczególnych państw, pozwalają na realizację założenia międzynarodowego sądownictwa prywatnego3. Na marginesie warto zaznaczyć, że w pierwszym przypadku porozumienie dotyczące sporu już powstałego zwane jest kompromisem, natomiast odniesienie się do wszelkich sporów mogących w przyszłości wyniknąć określane jest mianem klauzuli arbitrażowej4. Powracając do analizy elementu obcego będącego częstokroć przyczyną odwołania się przez strony do sądu polubownego jako organu rozstrzygającego spór, w doktrynie wskazuje się, że strony pochodzące z różnych porządków prawnych decydują się oddać istniejący lub mogący zaistnieć między nimi spór do rozstrzygnięcia przez arbitraż z powodu niedogodności dochodzenia roszczeń przed obcym sądem powszechnym. Wśród owych trudności wskazuje się na brak znajomości procedur i języka obowiązującego w zagranicznym sądzie, wieloinstancyjność postępowania, nie zawsze dobrą znajomość zasad rządzących handlem międzynarodowym przez sędziów państwowych, a także trudności z wykonaniem wyroku sądu państwowego za granicą w razie braku stosownej konwencji międzynarodowej wielostronnej lub dwustronnej5. Mając na uwadze upowszechnienie się arbitrażu międzynarodowego6, którego istotą jest uczestnictwo podmiotów pochodzących z odmiennych porządków prawnych, powstał problem uznawania przez państwa ważności zapisu na sąd polubowny, a także wykonalności orzeczeń arbitrażowych. W doktrynie wskazuje się, że istnienie w systemach prawnych instytucji uznania i wykonania zagranicznych orzeczeń arbitrażowych jest wyrazem zasady suwerenności państwa, na którego terytorium orzeczenie takie ma wywrzeć skutek prawny7. Instytucje uznawania oraz wykonywania zagranicznych orzeczeń arbitrażowych mają na celu umożliwienie stronie, na której korzyść zostało wydane orzeczenie, domagania się, aby strona przegrywająca zachowała się zgodnie z treścią zapadłego orzeczenia. Problem stworzenia jednolitych zasad uznania i wykonania orzeczeń stał się szczególnie ważki w sporach międzynarodowych, w których często występuje konieczność skierowania egzekucji do majątku przegrywającej strony, znajdującego się...