Abstrakt

I. Kodeksy zasad etyki zawodowej mediatora Ustawą z 28.7.2005 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 172, poz. 1438) polski prawodawca stworzył ramy prawne dla instytucji mediacji w sprawach cywilnych i gospodarczych obok istniejącej już mediacji w sprawach karnych i w postępowaniu dla nieletnich. Mimo specyficznego charakteru zawodu mediatora, przypominającego wykonywanie zawodów zaufania publicznego, nie zdecydowano się jednak na ustanowienie samorządu zawodowego mediatorów, w związku z czym nie wydano również delegacji ustawowej dla organu takiego samorządu do uchwalenia zasad etyki zawodowej mediatorów. Nie oznacza to jednak, że w ogóle pominięto to szczególnie istotne zagadnienie; 1.8.2005 r. Minister Sprawiedliwości wydał zarządzenie Nr 55/08/DNWO w sprawie powołania Społecznej Rady ds. Alternatywnych Metod Rozwiązywania Konfliktów i Sporów przy Ministrze Sprawiedliwości. Zgodnie z § 3 pkt 2 i 4 zarządzenia do zadań Rady należy opracowanie standardów postępowania mediatora i prowadzenia mediacji oraz kodeksu etyki osób prowadzących takie postępowania. W oparciu o zarządzenie 26.6.2006 r. Rada uchwaliła Standardy prowadzenia mediacji i postępowania mediatora1. Nietrudno też zauważyć, że niektóre normy etyczne zostały wyraźnie ustanowione przez ustawodawcę w treści samych przepisów art. 1831–18315 KPC lub można je z nich wyprowadzić w drodze zabiegów inferencyjnych. Problematyka etyczna pracy mediatora nie jest również obojętna dla procesu integracji europejskiej, czego dowodem jest przyjęcie przez Komisję Europejską na konferencji w Brukseli 2.7.2007 r. Europejskiego Kodeksu Postępowania Mediatorów oraz wydanie przez Parlament Europejski i Radę dyrektywy 2008/52/WE z 21.5.2008 r. w sprawie niektórych aspektów mediacji w sprawach cywilnych i handlowych2. W myśl art. 1 i 2 dyrektywy Państwa Członkowskie mają obowiązek wspierać wstępne i okresowe szkolenia dla mediatorów, opracowywanie dobrowolnych kodeksów zawodowych mediatorów oraz inne skuteczne mechanizmy kontroli jakości świadczonych usług mediacyjnych. Przy poruszaniu tego zagadnienia nie można także umniejszyć roli samych ośrodków mediacyjnych, które jeszcze przed uchwaleniem powyższej dyrektywy opracowały swoje własne kodeksy etyczne, jak np. Kodeks Etyki Arbitra (Mediatora) Krajowego Sądu Arbitrażowego w Warszawie, Zasady Etyki Arbitrów i Mediatorów Sądu Polubownego przy Komisji Nadzoru Finansowego oraz Kodeks Etyki przyjęty przez Krajowe Stowarzyszenie Mediatorów3. Przy ustalaniu zasad etyki mediatorów powinno się również uwzględnić treść dotychczasowych postanowień kodeksów etycznych dla zawodów prawniczych, w szczególności mającego już długą tradycję Kodeksu Etyki Adwokackiej oraz dawnych Zasad Etyki Radcy Prawnego i Kodeksu Etyki Radcy Prawnego4. Z uwagi na interdyscyplinarny charakter pracy mediatora pewne znaczenie powinny też posiadać standardy etyczne wypracowane dla zawodu psychologa5.II. Obowiązywanie norm etycznych Normy zawarte w kodeksach etycznych zawsze budziły i nadal budzą znaczne wątpliwości pod względem ich mocy obowiązującej, w szczególności w zakresie odpowiedzi na pytanie, czy należą do powszechnie obowiązującego prawa, czy stanowią jedynie pewne pozaprawne zalecenia i standardy dla osób wykonujących wolne zawody. Odpowiedź na powyższe pytanie ma zasadnicze znaczenie przy orzekaniu o kwestiach odpowiedzialności prawnej w sytuacji ich naruszenia. W razie przyjęcia drugiej możliwości osoba nieprzestrzegająca zasad etyki może być co najwyżej pociągnięta do odpowiedzialności...