Abstrakt

Wstęp Polubowne metody rozwiązywania sporów prawnych stanowią jeden z charakterystycznych elementów rozwoju systemów prawnych państw współczesnych. Zapoczątkowane w USA stosowanie na szeroką skalę alternatywnych metod rozwiązywania sporów (ang. Alternative Dispute Resolution – ADR)1 doprowadziło w okresie kilkudziesięciu lat do zmian w procedurach prawnych wielu państw na różnych kontynentach. Istotny jest pewien uniwersalizm metod ADR, które są stosowane w różnych dziedzinach prawa. Różnorodność zagadnień powoduje, że brak jest jednolitego modelu alternatywnych środków rozstrzygania sporów prawnych, nie tylko w ramach jednego państwa. Instytucje te są bowiem ukształtowane w sposób zróżnicowany w poszczególnych dziedzinach prawa. Brak jest także jednolitego katalogu środków ADR. Przegląd dostępnych klasyfikacji pozwala na wskazanie najbardziej reprezentatywnych metod. Są nimi mediacja, koncyliacja i arbitraż, a także ich formy hybrydowe (np. med-arb)2. Spośród metod alternatywnego rozstrzygania sporów na specjalną uwagę zasługuje mediacja, która została w Polsce wprowadzona do wszystkich podstawowych procedur prawnych3. Oczywiście zastosowanie mediacji będzie inne w przypadku procesu karnego, gdzie ma doprowadzić do pojednania sprawcy przestępstwa z jego ofiarą, niż w postępowaniu cywilnym, gdzie może zastąpić całkowicie orzeczniczą funkcję sądu. Mediacja przed sądami administracyjnymi w Polsce funkcjonuje od 1.1.2004 r. Jej wprowadzenie nastąpiło wraz z reformą tego sądownictwa. Aby przedstawić praktykę stosowania jej w sądach administracyjnych, konieczne wydaje się wyjaśnienie samego pojęcia mediacji jako jednej z metod ADR, specyfiki stosunków administracyjnoprawnych oraz zasad funkcjonowania sądowej kontroli administracji. Pozwoli to na dokonanie analizy obowiązujących przepisów Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi4 (dalej jako: PrPostAdm), omówienie praktyki stosowania tych przepisów w konkretnych sprawach oraz przedstawienie podstawowych wniosków.I. Mediacja jako sposób rozwiązywania sporów prawnych Wskazana powyżej różnorodność rozwiązań w zakresie mediacji powoduje, że nie jest celowe konstruowanie definicji postępowania mediacyjnego, ponieważ nawet w ramach systemu prawnego jednego państwa stosowane są różnorodne rozwiązania. Elastyczność metod ADR stanowi jeden z ich atutów w stosunku do sformalizowanych procesów sądowych. Warto jednak wskazać pewne charakterystyczne cechy, które stanowią swoiste essentialia negotii każdej mediacji. Mediacja stanowi sposób rozwiązania konfliktu poprzez doprowadzenie do wspólnego rozstrzygnięcia sporu przy udziale pośrednika. Źródłosłów pojęcia mediacja – medio – pochodzący z języka łacińskiego, oznacza "pozostawanie w środku". Określa to w trafny sposób rolę osoby prowadzącej mediację. Mediator bowiem, w odróżnieniu od sądu, nie posiada kompetencji do władczych rozstrzygnięć i nie zajmuje pozycji nadrzędnej w stosunku do uczestników sporu. Jego zadaniem jest ułatwienie komunikacji pomiędzy stronami sporu – tak aby mogły wypracować satysfakcjonujący kompromis. Procedura ta nastawiona jest właśnie...