Abstrakt

I.  1. Kontrola orzeczenia arbitrażowego w świetle przepisów Kodeksu postępowania cywilnego może odbyć się w ramach postępowania wywołanego skargą o uchylenie wyroku sądu polubownego oraz w postępowaniu o uznanie lub stwierdzenie wykonalności tego wyroku1. Odnosząc się do skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego, należy zauważyć, że jest to środek o szczególnym charakterze, posiada on bowiem obok cech nadzwyczajnego środka odwoławczego także cechy samodzielnego powództwa zmierzającego do ukształtowania prawa lub stosunku prawnego2. Skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego jest zbliżona do skargi o wznowienie postępowania, gdyż również ta ostatnia przysługuje od prawomocnego orzeczenia. Oczywiście wyrok sądu polubownego zasadniczo zawsze będzie wyrokiem korzystającym z prawomocności formalnej, natomiast kwestia prawomocności materialnej nie ma większego znaczenia dla dopuszczalności skargi, ponieważ wydanie postanowienia o uznaniu lub stwierdzeniu wykonalności nie stoi na przeszkodzie późniejszemu uchyleniu tego wyroku na skutek skargi. Można zatem postawić tezę, że skarga, o której mowa w art. 1205 KPC, w każdym wypadku będzie przysługiwała od wyroku prawomocnego formalnie, natomiast wtedy, gdy zapadnie w stosunku do niego decyzja sądu powszechnego (w kwestii uznania lub stwierdzenia wykonalności), także od prawomocnego materialnie. Tym samym jest ona środkiem prawnym służącym do wzruszenia skutku prawnego, jakim jest prawomocność. Ponadto skarga, podobnie jak powództwo oukształtowanie prawa lub stosunku prawnego, zmierza w istocie do wywołania nowego stanu prawnego poprzez zniesienie stosunku prawnego lub prawa, a w konsekwencji do zmiany sytuacji prawnej stron3. Sąd Najwyższy w postanowieniu z 31.5.2000 r. stanął na stanowisku, że możliwość wniesienia skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego stanowi dla uczestników postępowania arbitrażowego szczególny środek zaskarżenia wyroku wydanego w tym postępowaniu, a orzeczenie sądu państwowego, kończące postępowanie ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego, definitywnie zakończy postępowanie przed sądem państwowym4. Nie analizując jednak w pełni skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego - chociażby ze względu na obszerność i wielowątkowość tej instytucji - warto poczynić kilka uwag odnośnie do samych podstaw skargi. Otóż podstawy skargi wymienione w art. 1206 KPC stanowią zamknięty katalog podstaw uchylenia wyroku sądu polubownego. Strony w zapisie nie mogą poszerzyć tego katalogu o dodatkowe podstawy. Podstawy te są jednocześnie zgodne z tymi, które zawarte są w ustawie wzorcowej o międzynarodowym arbitrażu handlowym oraz w znacznym stopniu zmodyfikowane w porównaniu do tych, które były uregulowane w uchylonym już art. 712 KPC. I tak np. zgodnie z art. 34 ust. 2 ustawy modelowej UNCITRAL orzeczenie arbitrażowe może być unieważnione przez sąd państwowy jedynie wówczas, gdy:a) strona wnoszącą skargę o unieważnienie przedstawi dowód: że jedna ze stron umowy o arbitraż była niezdolna do czynności prawnych lub że umowa ta jest nieważna wedle prawa, któremu strony ją poddały albo w razie braku wskazówki w tym względzie wedle prawa danego państwa; lub że nie została należycie powiadomiona o mianowaniu arbitra lub o postępowaniu arbitrażowym albo też z innego powodu nie mogła dochować swoich praw; lub że orzeczenie dotyczy sporu niewymienionego w umowie o arbitraż lub że zawiera ono rozstrzygnięcie przekraczające zakres umowy o arbitraż albo klauzuli arbitrażowej. Jeżeli jednak postanowienia orzeczenia, które odnoszą się do kwestii poddanych pod arbitraż, mogą być oddzielone od postanowień dotyczących kwestii niepoddanych arbitrażowi, jedynie część orzeczenia zawierająca rozstrzygnięcia dotyczące kwestii niepoddanych pod arbitraż będzie mogła być uchylona; lub że utworzenie sądu arbitrażowego lub postępowanie arbitrażowe nie było zgodne z porozumieniem stron, pod warunkiem że nie naruszało ono przepisu bezwzględnie obowiązującego niniejszej ustawy, lub że w razie braku takiego porozumienia utworzenie sądu lub postępowanie było niezgodne z niniejszą ustawą; lubb) sąd twierdzi: że spór nie może być, zgodnie z prawem danego państwa, rozstrzygany przez arbitra; że orzeczenie narusza porządek publiczny danego państwa5. Kontrola...