ADR. Arbitraż i Mediacja

nr 3/2008

Alternatywne metody rozwiązywania sporów w sprawach konsumenckich - mediacja (cz. II)

Katarzyna Gajda
Adwokat Okręgowej Rady Adwokackiej w Warszawie, doktorantka w Instytucie Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk w Warszawie.
Abstrakt

I. Zagadnienia ogólne Ustawa z 28.7.2005 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw1 wprowadza do KPC nową instytucję mediacji. Zamiarem ustawodawcy było, aby rozwiązania dotyczące tej instytucji były proste i nieskomplikowane, tak by umożliwić stronom stosunków cywilnoprawnych jak najszerszą możliwość skorzystania z tej alternatywnej metody rozwiązania sporu, a jednocześnie skutecznie udzielić ochrony prawnej podmiotom, które wybrały ten sposób rozwiązywania sporów2. W założeniu mediacja ma doprowadzić do zawarcia ugody przed mediatorem. Ugoda ta ma moc prawną ugody sądowej po jej zatwierdzeniu przez sąd (art. 18315 KPC), zaś samo wszczęcie postępowania mediacyjnego przerywa bieg terminu przedawnienia (art. 123 § 1 KC). Dodatkową zachętą do stosowania tej instytucji mają być rozwiązania dotyczące kosztów postępowania mediacyjnego. Schemat mediacji przyjęty w KPC ma charakter uniwersalny i co do zasady ma służyć rozstrzyganiu sporów cywilnoprawnych3. Stosowanie mediacji jest szczególnie pożądane w odniesieniu do sporów konsumenckich. W sprawach konsumenckich mediacja może ułatwić dochodzenie roszczeń indywidualnym konsumentom, jednocześnie gwarantując im skuteczną ochronę prawną. Warunkiem jest jednak uwzględnienie pewnych faktycznych i prawnych odrębności, które występują w sprawach konsumenckich. II. Pojęcie mediacji. Mediator. Postępowanie mediacyjne Kodeks postępowania cywilnego nie zawiera legalnej definicji pojęcia mediacji. Ustawodawca jedynie opisuje tę instytucję, wskazując zarazem na jej najistotniejszą cechę, jaką jest dobrowolność (art. 1831 § 1 KPC). Dobrowolność mediacji oznacza możliwość zrezygnowania z niej na każdym etapie zarówno przez konsumenta, jak i przedsiębiorcę4. Z punktu widzenia konsumenta istotne jest, że zrezygnowanie przez niego z mediacji na jakimkolwiek etapie postępowania mediacyjnego nie pociąga dla niego, co do zasady, negatywnych konsekwencji procesowych. Z uwagi na fakt, że mediacja jest alternatywną metodą rozwiązania sporów, zaś jej celem nie jest zastąpienie wymiaru sprawiedliwości, a jedynie jego uzupełnienie w celu zapewnienia konsumentom lepszego dostępu do sprawiedliwości, w razie niezakończenia postępowania mediacyjnego ugodą konsument nadal może skorzystać z innych alternatywnych metod rozwiązania czy rozstrzygania sporów konsumenckich (z zastrzeżeniem art. 1838 § 1 KPC). Jedynym ujemnym następstwem jest możliwość obciążenia strony - konsumenta - kosztami postępowania na zasadzie art. 103 § 2 KPC. Na gruncie Kodeksu postępowania cywilnego mediację można zdefiniować jako proces dobrowolnego dochodzenia do rozwiązania sporu przez strony w obecności i przy pomocy bezstronnej osoby - mediatora5. Celem mediacji jest dojście do porozumienia satysfakcjonującego obie strony, czyli do ugody. Istotą mediacji jest to, że osiągnięta w wyniku porozumienia ugoda wywodzi się od samych zainteresowanych stron, a rolą mediatora jest jedynie udzielenie stronom pomocy w zdefiniowaniu spornej sytuacji i zastanowienie się co do sposobów rozwiązania konfliktu6.  Bardzo szeroką i ogólną definicję mediacji proponuje się przyjąć w ramach europejskiego prawa procesowego cywilnego. Mediacja w rozumieniu art. 2 ust. 1 projektu dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie niektórych aspektów mediacji w sprawach cywilnych i handlowych7 (dalej określana jako projekt dyrektywy)8 oznacza postępowanie, bez względu na jego nazwę lub źródło, w trakcie którego przynajmniej dwie strony sporu korzystają z pomocy bezstronnej strony trzeciej w celu osiągnięcia porozumienia dotyczącego ugodowego rozwiązania sporu, niezależnie, czy proces ten zapoczątkowały strony, zaproponował lub zarządził sąd, czy też jest wynikiem zastosowania przepisów prawa krajowego Państwa Członkowskiego9. Mediacja w rozumieniu dyrektywy nie obejmuje alternatywnych metod rozwiązywania sporów, w których podjęta decyzja jest wiążąca dla jednej ze stron, metod, w ramach których strona trzecia sama znajduje rozwiązanie i rekomenduje je stronom, a strony mogą się do niego zastosować lub nie, a także alternatywnych metod rozwiązywania sporów występujących w kontekście procedur sądowych stosowanych przez sam sąd (np. dążenia sędziego do polubownego zakończenia sporu przez nakłanianie stron do zawarcia ugody).  Mediatorem w rozumieniu art. 2 ust. 2 projektu dyrektywy może być osoba trzecia prowadząca mediację, bez względu na jej nazwę lub zawód wykonywany w danym Państwie Członkowskim oraz sposób jej wyznaczenia lub formę zwrócenia się o poprowadzenie danej mediacji. Mediatorem może być osoba fizyczna, jak...