Abstrakt

I. Wprowadzenie Głównym zadaniem artykułu1 jest modelowa prezentacja preferowanej przez autora koncepcji wielocelowości dyskursu mediacyjnego, która stanowi istotne uzasadnienie dla przyjmowania różnorodnego paradygmatu mediacji (the multiple paradigm of mediation) oraz stosowania uniwersalnej metastrategii mediacyjnej (the universal understanding meta-strategy of mediation). Konsekwencja i porządek rzeczy czynią właściwym rozpoczęcie prezentacji od przedstawienia fundamentalnych dla podjętych rozważań przekonań (intuicji semantycznych) autora, które syntetycznie i w pewnym uproszczeniu wyrażają poniższe tezy wyjściowe2: 1) Dyskurs mediacyjny postrzegam jako racjonalny, sekwencyjny proces (komunikacyjno-poznawczo-relacyjno-decyzyjny) prowadzony pomiędzy stronami sporu (lub ich reprezentantami) przy udziale neutralnej (bezstronnej) osoby trzeciej w postaci mediatora - skoncentrowany na realizacji zakładanych celów tegoż dyskursu i oparty na regułach mediacyjnej etyki mowy oraz idealnej sytuacji mowy;2) Kardynalne cele dyskursu mediacyjnego stanowią jego główne determinanty. Modelowo mają one charakter założeń idealizacyjnych zbudowanych w oparciu o koncepcję podmiotowego rozumienia terminu "cel" oraz wielocelowości czynności przygotowawczych (cele dalsze - nadrzędne, cele bliższe - podrzędne); 3) Przez cel rozumiem szeroko pojęty zamiar (chęć, wolę, pragnienie, dążenie, świadomą intencję) wywołania pożądanego (postulowanego), dodatnio ocenianego stanu rzeczy poprzez określone zachowania (czynności przygotowawcze). Przedstawione rozumienie ma zatem wymiar wolitywny i jest skorelowane z elementem ocennym (wartościującym) podmiotu, który stawia określony cel3. Za T. Kotarbińskim przyjmuję, że "wszelka (...) czynność w zamierzeniu swym przygotowawcza jest zarazem czynnością wielocelową. Służy ona bowiem jako taka przynajmniej dwóm celom: celowi dalszemu, nadrzędnemu oraz celowi bliższemu, podrzędnemu, którego osiągnięcie jest zamierzonym środkiem do tamtego celu"4; 4) Każdy wybór (określenie hierarchii) celów dyskursu mediacyjnego jest aksjologicznie uwikłany i związany z przyjmowanym przez podmiot (stawiający cele) paradygmatem mediacji5; 5) Podstawowymi terminami kategoryzującymi instytucję mediacji posługuję się w następujący sposób:a) terminy "orientacja" i "paradygmat" mediacji traktuję synonimicznie (mają one w moim mniemaniu najszersze i nadrzędne znaczenie). Odróżniam je głównie ze względu na katalog zakładanych przez nie celów nadrzędnych (dalszych) dyskursu mediacyjnego oraz specyfikę stosowanych dla ich realizacji strategii i technik mediacyjnych;b) przyjmuję, że dany paradygmat (orientacja) mediacji urzeczywistniany jest poprzez określoną strategię lub strategie mediacyjne - koncepcje generalne (plany zachowań) - synonimicznie traktuję tu terminy "style", "modele", "rodzaje" mediacji - które rozróżniam, uwzględniając głównie kryterium rodzaju realizowanych przez nie celów podrzędnych (bliższych) dyskursu mediacyjnego oraz kryterium poziomu interwencji mediatora i specyfiki stosowanych przez niego technik mediacyjnych;c) uznaję, że określona technika mediacji - koncepcja szczegółowa (synonimicznie oznaczana przeze mnie również mianem "metody" lub "taktyki" mediacji) - wyraża się głównie poprzez poszczególny typ i formę konkretnych zachowań (werbalnych i niewerbalnych aktywności) stosowanych w procesie mediacji przez mediatora wobec stron sporu (lub ich reprezentantów). W mojej ocenie w ramach...