Abstrakt

Wprowadzenie Niemiecki Kodeks postępowania cywilnego został uchwalony 30.1.1877 r., a wszedł w życie 1.10.1879 r. Od początku zawierał przepisy o sądzie polubownym, które wyróżniały się poszanowaniem autonomii woli stron. Obok uregulowań austriackich z końca XIX w. rozwiązania niemieckie stały się podstawą dla polskich przepisów o sądzie polubownym, zawartych w Kodeksie postępowania cywilnego z 29.11.1930 r., obowiązującym od 1.1.1933 r. Większość wprowadzonych wtedy przepisów o sądzie polubownym znalazła się następnie w nadal obowiązującym polskim Kodeksie postępowania cywilnego z 17.11.1964 r. Stąd wynikała też daleko idąca odpowiedniość polskich i zachodnioeuropejskich uregulowań sądownictwa polubownego także w okresie PRL. Podstawowe znaczenie dla obecnego kształtu niemieckich uregulowań sądownictwa arbitrażowego ma ustawa modelowa opracowana przez Komisję Międzynarodowego Prawa Handlowego ONZ (UNCITRAL) i zalecona w 1985 r. Państwom Członkowskim przez Zgromadzenie Ogólne tej organizacji jako wzorzec dla krajowych regulacji problematyki arbitrażowej. W ciągu ponad dwudziestu lat oddziaływania tego modelu wiele państw przyjęło go do swoich porządków prawnych, należą do nich także Niemcy (1997 r.) i Polska (2004 r.). W ten sposób nadal występuje odpowiedniość ogólnego kształtu i bardzo wielu przepisów szczegółowych między polskimi i niemieckimi uregulowaniami arbitrażowymi. Najnowsza niemiecka regulacja sądownictwa arbitrażowego, oparta na ustawie modelowej UNCITRAL, pochodzi z 22.12.1997 r. Została ona umieszczona zgodnie z tradycją w 10. księdze ustawy procesowej. Zachowuje dość wiernie podstawowy schemat ustawy modelowej UNCITRAL. Również w zakresie terminologii zbieżność z modelem międzynarodowym jest znaczna. Liczne przepisy należą więc do norm iuris dispositivi i są opatrzone zastrzeżeniem "jeżeli strony nie postanowią inaczej". W zasadzie zapewne krócej byłoby sformułować pewne ograniczenia i zakazy, zarazem dopuszczając pozostałe możliwe porozumienia stron, jednak poprzez wprowadzenie licznych przepisów ustawy modelowej uzyskano znaczącą komplementarność z innymi jurysdykcjami. Podobnie jak przed nowelizacją z 1997 r. przepisy niemieckiej ustawy procesowej mają zastosowanie zarówno do arbitrażu krajowego, jak i międzynarodowego, co stanowi jedną z wielu analogii wobec rozwiązań przyjętych także w Polsce. Zadaniem przekładu jest przede wszystkim oddanie treści oryginału w odpowiedniej szacie językowej. W przypadku tekstu normatywnego należy zatem dokonać rozmaitych wyborów terminologicznych. Z jednej strony istnieją określone schematy oddawania pewnych zależności treściowych w niemieckim języku prawnym, z drugiej - polski ustawodawca także ma swoje utarte zwyczaje językowe. Autor przekładu poszukiwał najczęściej kompromisu, choć czasem decydował się na pozostawienie pewnych cech swoistych języka oryginału. Dla przykładu język polskich kodyfikacji prawa prywatnego starannie unika czasownika "musieć", tymczasem w niemieckiej ustawie procesowej słowo "müssen" występuje nierzadko. Wprawdzie więc powiedzenie, że pismo "musi" zawierać jakąś treść, jest odległe od polskiego zwyczaju językowego, jednak zachowanie tego słowa pozwala uwydatnić swoiste cechy niemieckiego języka prawnego bez najmniejszej nawet utraty znaczenia danego zdania. Najistotniejszym wyborem terminologicznym dokonanym przez autora tłumaczenia wydaje się konsekwentny przekład rzeczownika "Schiedsrichter" jako "arbiter" oraz przymiotnika "schiedsrichterlich" jako "arbitrażowy". W ten sposób nie znalazły wprawdzie zastosowania tradycyjne polskie terminy "sąd polubowny" oraz "sędzia sądu polubownego" (ten ostatni w KPC tylko w art. 1169 § 1), jednak osiągnięto pewną spójność terminologiczną. Jej skutkiem jest także przekład "Schiedsvereinbarung" jako "zapis arbitrażowy", bo dzięki temu "Schiedsabrede" to samodzielna "umowa arbitrażowa", a "Schiedsklausel" to "klauzula arbitrażowa". Oczywiście jest to swoisty kompromis pomiędzy tradycyjną terminologią a potrzebą zachowania konsekwencji dla celów przekładu.Zehntes Buch der Zivilprozessordnung - Schiedsrichterliches Verfahren Dziesiąta księga Kodeksu postępowania cywilnego - Postępowanie arbitrażoweI. Erster Abschnitt - Allgemeine Vorschriften Rozdział pierwszy - Przepisy ogólne§ 1025. Anwendungsbereich Zakres stosowania (1) Die Vorschriften dieses Buches sind anzuwenden, wenn der Ort des schiedsrichterlichen Verfahrens im Sinne des § 1043 Abs. 1 in Deutschland liegt. (1) Przepisy niniejszej księgi stosuje się, jeżeli miejsce postępowania arbitrażowego w rozumieniu § 1043 ust. 1 znajduje się w Niemczech. (2) Die Bestimmungen der §§ 1032, 1033 und 1050 sind auch dann anzuwenden, wenn der Ort des schiedsrichterlichen Verfahrens im Ausland liegt oder noch nicht bestimmt ist. (2) Postanowienia §§ 1032, 1033 i 1050 stosuje się także, jeżeli miejsce postępowania arbitrażowego znajduje się za granicą lub jeszcze nie zostało ustalone. (3) Solange der Ort des schiedsrichterlichen Verfahrens noch nicht bestimmt ist, sind die deutschen Gerichte für die Ausübung der in §§ 1034, 1035, 1037 und 1038 bezeichneten gerichtlichen Aufgaben zuständig, wenn der Beklagte oder der Kläger seinen Sitz oder seinen gewöhnlichen Aufenthalt in Deutschland hat. (3) Dopóki miejsce postępowania arbitrażowego nie jest ustalone, do wykonywania zadań sądu oznaczonych w §§ 1034, 1035, 1037 i 1038 właściwe są sądy niemieckie, jeżeli pozwany albo powód ma w Niemczech swoją siedzibę albo miejsce stałego pobytu. (4) Für die Anerkennung und Vollstreckung ausländischer Schiedssprüche gelten die §§ 1061 bis 1065. (4) Uznania i wykonania wyroków zagranicznych sądów arbitrażowych dotyczą §§ 1061 do 1065.§ 1026. Umfang gerichtlicher Tätigkeit Zakres czynności sądu Ein Gericht darf in den in §§ 1025 bis 1061 geregelten Angelegenheiten nur tätig werden, soweit dieses Buch es vorsieht. W sprawach uregulowanych w §§ 1025-1061 sąd może dokonywać czynności tylko wtedy, gdy przewiduje to niniejsza księga.§ 1027. Verlust des Rügerechts Utrata prawa do podniesienia zarzutu Ist einer Bestimmung dieses Buches, von der die Parteien abweichen können, oder einem vereinbarten Erfordernis des schiedsrichterlichen Verfahrens nicht entsprochen worden, so kann eine Partei, die den Mangel nicht unverzüglich oder innerhalb einer dafür vorgesehenen Frist rügt, diesen später nicht mehr geltend machen. Dies gilt nicht, wenn der Partei der Mangel nicht bekannt war. Jeżeli uchybiono postanowieniu tej księgi w sprawie, co do której strony mogą umówić się inaczej albo uchybiono uzgodnionym przez strony wymogom postępowania arbitrażowego, wtedy strona, która nie podniosła zarzutu przeciwko temu uchybieniu niezwłocznie lub w przewidzianym w tym celu terminie, nie może później podnieść takiego zarzutu. To nie obowiązuje, jeżeli uchybienie nie było znane stronom.§ 1028. Empfang schriftlicher Mitteilungen bei unbekanntem Aufenthalt Przyjęcie zawiadomień pisemnych przy nieznanym miejscu pobytu (1) Ist der Aufenthalt einer Partei oder einer zur Entgegennahme berechtigten Person unbekannt, gelten, sofern die Parteien nichts anderes vereinbart haben, schriftliche Mitteilungen an dem Tag als empfangen, an dem sie bei ordnungsgemäßer Übermittlung durch Einschreiben gegen Rückschein oder auf eine andere Weise, welche den Zugang an der letztbekannten Postanschrift oder Niederlassung oder dem letztbekannten gewöhnlichen Aufenthalt des Adressaten belegt, dort hätten empfangen werden können. (1) Jeżeli miejsce pobytu strony albo osoby upoważnionej do odbioru pism jest nieznane, uważa się, jeżeli strony nie postanowiły inaczej, pisemne...