Abstrakt

I. Uwagi wstępne Obecne regulacje z zakresu alternatywnych metod rozwiązywania sporów w postępowaniu cywilnym (ADR) stanowią rozwiązania stosunkowo nowe. Ustawy ustanawiające te regulacje zostały uchwalone przez Sejm 28.7.2005 r. I tak ustawą o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw1 wprowadzono do KPC nieznaną dotychczas postępowaniu cywilnemu instytucję mediacji (art. 1831 i n. KPC), zaś ustawą o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego2 zastąpiono dotychczasową regulację sądownictwa polubownego (art. 695-715 KPC) nowymi przepisami, zawartymi w Części V KPC (art. 1154 i n. KPC). Nowe przepisy doczekały się już w literaturze licznych opracowań3. W opracowaniach tych podkreśla się liczne zalety alternatywnych metod rozwiązywania sporów cywilnych, decydujące o atrakcyjności postępowania mediacyjnego oraz postępowania przed sądem polubownym. Niewątpliwie do podstawowych zalet tych postępowań zaliczyć należy możliwość uzyskania w nich tytułów egzekucyjnych, czyli aktów, które po zaopatrzeniu ich w klauzulę wykonalności dają podstawę do prowadzenia egzekucji sądowej. Dzięki tej możliwości mediacja i arbitraż stanowią atrakcyjną alternatywę dla postępowania rozpoznawczego prowadzonego przed sądem powszechnym.II. Ugoda zawarta w postępowaniu mediacyjnym Jak wiadomo, mediacja jest sposobem rozwiązywania sporów opartym na zasadzie dobrowolności4. W postępowaniu mediacyjnym uczestniczy - poza stronami określonego sporu - osoba trzecia, tj. mediator, którego zadaniem jest odbudowa zdolności komunikowania się pomiędzy stronami sporu i doprowadzenie do zawarcia przez te strony ugody. Analiza wszczęcia oraz przebiegu mediacji wykracza poza ramy niniejszego opracowania, bliższą uwagę należy natomiast poświęcić problematyce zakończenia postępowania mediacyjnego. Po przeprowadzonej mediacji mediator sporządza protokół. Protokół ten niezbyt ściśle został nazwany przez ustawodawcę "protokołem z przebiegu mediacji". Wobec niejawnego charakteru postępowania mediacyjnego sam przebieg mediacji nie jest w protokole opisywany. Wskazuje się w nim jedynie miejsce i czas przeprowadzenia mediacji, imię, nazwisko (nazwę) i adresy stron, imię i nazwisko oraz adres mediatora, a ponadto wynik mediacji. Protokół podpisuje mediator (art. 18312 § 1 KPC). Jeżeli strony zawarły ugodę, jest ona zamieszczana w protokole lub do niego załączana (art. 18312 § 2 KPC). Po zawarciu ugody mediator przekazuje sporządzony protokół wraz z ugodą do sądu rozpoznającego daną sprawę. Jeżeli zaś ugoda została zawarta bez wcześniejszego wszczynania postępowania rozpoznawczego przed sądem, wówczas protokół z ugodą powinien być przekazany sądowi, który byłby w danej sprawie właściwy według przepisów o właściwości ogólnej albo wyłącznej (art. 18313 KPC). Samo zawarcie ugody przed mediatorem wywołuje jedynie skutki materialnoprawne, dochodzi bowiem do zawarcia umowy uregulowanej w art. 917 i 918 KC. Ugoda będąca wynikiem postępowania mediacyjnego powinna zatem odpowiadać definicji ugody zawartej w art. 917 KC. Jak wynika z tego przepisu, ugoda obejmuje wzajemne ustępstwa w zakresie istniejącego między stronami stosunku prawnego w celu uchylenia niepewności co do roszczeń wynikających z tego stosunku lub zapewnienia ich wykonania albo też uchylenia sporu istniejącego lub mogącego powstać. Rolą mediatora jest doprowadzenie do zawarcia takiej ugody, której treść będzie odpowiadała powyższej definicji. Szczególnie istotna jest tutaj okoliczność, aby ustępstwa stron były obustronne. Aby zawarta ugoda wywołała skutki o charakterze procesowym, niezbędne jest jej zatwierdzenie przez sąd. Zatwierdzenia tego dokonuje sąd na wniosek strony, na rzecz której przewidziano w ugodzie określone świadczenie (art. 18314 § 1 KPC). Wniosek ten jest wolny od opłaty sądowej, jeżeli ugoda została zawarta w toku mediacji wszczętej na mocy postanowienia sądu kierującego strony do mediacji. Wniosek o zatwierdzenie ugody zawartej w postępowaniu mediacyjnym wszczętym umową o mediację podlega opłacie w wysokości 50 zł5. Zatwierdzenie ugody jest dokonywane w różny sposób zależnie od tego, czy ugoda ustala określone świadczenie i podlega wykonaniu w drodze egzekucji, czy też nie nadaje się do wykonania...