Izba Cywilna Sądu Najwyższego w siedmioosobowym składzie w dniu 17.8.2021 r. wydała wyrok (III CZP 79/19), którego sedno sprowadza się do stwierdzenia, że roszczenie właściciela gruntu, na którym wzniesiono coś wartego wiele więcej niż cena wykupu, nie przedawnia się.
To odpowiedź organu na skierowane przez prokuratora generalnego pytanie: „Czy żądanie właściciela gruntu, na którym wzniesiono budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, nabycia przez tego, kto wzniósł budynek lub inne urządzenie, własności działki za odpowiednim wynagrodzeniem, o którym mowa w przepisie art. 231 § 2 ustawy z 23.4.1964 r. – Kodeks cywilny (tekst jedn. Dz.U. z 2020 r. poz. 1740 ze zm.; dalej KC), ulega przedawnieniu zgodnie z przepisem art. 117 § 1 KC i art. 118 KC”?
Takie stanowisko SN zajął już wcześniej, w wyroku z 16.5.2019 r. (III CZP 109/18), którego teza brzmiała: „Roszczenie właściciela gruntu, na którym wzniesiono budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, o nabycie przez posiadacza własności działki za odpowiednim wynagrodzeniem (art. 231 § 2 KC) nie ulega przedawnieniu”. W sprawie tej rozstrzygano spór pomiędzy właścicielem niezabudowanej nieruchomości, a przedsiębiorstwem przesyłowym, w skład którego wchodzi gazociąg posadowiony na terenie owej nieruchomości. Właściciel oczekiwał od spółki oświadczenia woli o nabyciu działki za danym wynagrodzeniem, wskazując jako podstawę prawną roszczenia właśnie art. 231 § 2 KC.
Wspomniane stanowisko SN było wówczas zmianą w kierunku orzekania w podobnych sprawach, mającą na celu wzmocnienie ochrony właścicieli. W sporze dotyczącym roszczenia właściciela o wykup gruntu, na którym wzniesiono instalacje droższe niż wartość nieruchomości, SN orzekł wówczas na korzyść właściciela. Tym samym stwierdził, że owo roszczenie nie przedawnia się.
Należy jednakże zaznaczyć, że w myśl obowiązujących przepisów, właściciel nieruchomości gruntowej, na której doszło do naruszenia, ma nieprzedawnialne roszczenie o przywrócenie przez naruszyciela stanu zgodnego z prawem, przy czym art. 117 § 1 KC stanowi, że „z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu”.
