Rada Miejska w Kępicach podjęła uchwałę w sprawie zasad wynajmowania lokali mieszkalnych wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu gminy.
Jeden z jej zapisów wzbudził sprzeciw Wojewody Pomorskiego, który zaskarżył ją i żądał stwierdzenia jej nieważności w danej części. W kwestionowanym przepisie chodziło o określone przez Radę warunki, które łącznie muszą spełniać osoby pełnoletnie, by móc wynająć lokal mieszkalny od gminy. Wśród nich wskazano, że muszą to być osoby, które w okresie 5 lat przed datą złożenia wniosku o przydział mieszkania nie wyzbyły się mieszkania własnościowego lub spółdzielczego albo zrezygnowały z najmu mieszkania z zasobu gminnego. Zdaniem Wojewody stanowiło to postanowienie wykraczające poza zakres upoważnienia ustawowego wynikającego w art. 21 ust. 1 pkt 2 ustawy z 21.6.2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (tekst jedn. Dz.U. z 2022 r. poz. 172 ze zm.; dalej OchrPrLokU), służącego realizacji zadania gminy określonego w art. 4 ust. 1 i ust. 2 przywołanej ustawy. Zgodnie z przywołanymi przepisami prawa tworzenie warunków do zaspokajania potrzeb mieszkaniowych wspólnoty samorządowej należy do zadań własnych gminy, natomiast gmina na zasadach i w wypadkach przewidzianych w ustawie zapewnia lokale socjalne i lokale zamienne, a także zaspokaja potrzeby mieszkaniowe gospodarstw domowych o niskich dochodach. Wypełnieniu przywołanych zadań służy zawarte w art. 21 ust. 1 pkt 2 OchrPrLokU przyznane radzie gminy upoważnienie do określenia zasad wynajmowania lokali wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu gminy, w tym zasad i kryteriów wynajmowania lokali, których najem jest związany ze stosunkiem pracy, jeżeli w mieszkaniowym zasobie gminy wydzielono lokale przeznaczone na ten cel. Zakres obligatoryjnych elementów uchwały ustawodawca określił w art. 21 ust. 3 OchrPrLokU. Ponieważ wyliczenie jest katalogiem otwartym, organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego, może także zawrzeć w przedmiotowej uchwale dodatkowe regulacje. Podkreślić jednak należy, iż wszelkie normy prawa miejscowego muszą być zgodne z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej oraz przepisami powszechnie obowiązującymi rangi ustawowej. Rada Miejska w Kępicach, uchwalając wspomniane postanowienie uchwały, dokonała zaś nieuprawnionego zawężenia kręgu mieszkańców gminy o niskich dochodach i niezaspokojonych potrzebach mieszkaniowych uprawnionych do ubiegania się o lokale mieszkalne od gminy.
W odpowiedzi na zarzuty Rada stwierdziła, że wskazanie kryterium zamieszkiwania na terenie gminy Kępice przez okres co najmniej 5 lat nie jest zawężeniem kręgu osób uprawnionych do ubiegania się o lokal mieszkalny z gminnego zasobu. Urzędnicy argumentowali, że zgodnie z przepisami o samorządzie gminnym oraz orzecznictwem, samorząd gminny tworzą osoby stale zamieszkujące na terenie danej jednostki samorządu terytorialnego i traktuje się je jako mieszkańców tejże gminy, której jednostka samorządu ma obowiązek zaspakajania potrzeb, w tym potrzeb mieszkaniowych. W ocenie Rady Miejskiej w Kępicach, wprowadzenie kryterium 5-letniego zamieszkiwania, umożliwia właściwym organom jednoznaczne ustalenie czy osoba starająca się o przydział lokalu mieszkalnego jest stałym mieszkańcem gminy Kępice, czy też przyjechała na teren gminy jedynie na okres czasowy.
Sprawa trafiła na wokandę. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w wyroku z 2.2.2023 r. (III SA/Gd 610/22) stwierdził nieważność kwestionowanego zapisu uchwały. W uzasadnieniu skład orzekający podał, że: „postanowienia (…) zaskarżonej uchwały – wprowadzające pozaustawowe, negatywne kryteria, które naruszają zasady wynikające z art. 4 ust. 2 OchrPrLokU, w myśl których wszyscy mieszkańcy gminy spełniający podstawowe kryteria przedmiotowe mają prawo, z uwzględnieniem przewidzianego przez ustawodawcę pierwszeństwa, ubiegać się o najem lokalu komunalnego” i jako takie nie mogły zostać zaakceptowane.
