Pytanie prejudycjalne przedstawione TS dotyczyło wykładni przepisów dyrektywy Rady 89/665/EWG z 21.12.1989 r. w sprawie koordynacji przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych odnoszących się do stosowania procedur odwoławczych w zakresie udzielania zamówień publicznych na dostawy i roboty budowlane (Dz.Urz. L Nr 395, s. 33 ze zm.; dalej jako: dyrektywa 89/665). Sąd krajowy powziął wątpliwości, czy dyrektywę 89/665 należy interpretować w ten sposób, że przepis krajowy uzależniający prawo do zasądzenia odszkodowania i odsetek z tytułu naruszenia prawa zamówień publicznych przez instytucję zamawiającą od tego, czy naruszenie to było zawinione, jest z nią sprzeczny także wtedy, gdy stosowanie tego przepisu opiera się na domniemaniu winy tej instytucji zamawiającej.
Rozpatrując to pytanie Trybunał przypomniał, iż art. 1 ust. 1 dyrektywy 89/665 nakłada na państwa członkowskie obowiązek podjęcia środków koniecznych do zapewnienia, że podjęte przez instytucje zamawiające decyzje naruszające prawo Unii w dziedzinie zamówień publicznych lub krajowe przepisy stanowiące transpozycję tego prawa podlegają efektywnemu oraz możliwie szybkiemu, postępowaniu odwoławczemu. W odniesieniu zwłaszcza do środków prawnych mających na celu zasądzenie odszkodowania i odsetek, art. 2 ust. 1 lit. c) dyrektywy 89/665 stanowi, że państwa członkowskie zapewnią wprowadzenie do procedur odwoławczych określonych w art. 1 odpowiednich środków umożliwiających zasądzenie odszkodowania i odsetek na rzecz podmiotów, które doznały uszczerbku w wyniku naruszenia.
Trybunał wskazał, że dyrektywa 89/665 ustanawia jedynie minimalne warunki, jakie muszą spełniać procedury odwoławcze ustanowione w krajowych porządkach prawnych w celu zapewnienia poszanowania przepisów prawa Unii w dziedzinie zamówień publicznych (wyroki: w sprawie C-327/00, Santex, pkt 47oraz w sprawie C 315/01, GAT, pkt 45). W przypadku braku szczególnego przepisu dyrektywy, wewnętrzny porządek prawny każdego państwa członkowskiego określa w szczególności środki konieczne, aby zagwarantować, że te procedury odwoławcze umożliwiają skuteczne zasądzenie odszkodowania i odsetek na rzecz podmiotów, które doznały uszczerbku w wyniku naruszenia prawa zamówień publicznych.
Trybunał uznał, że z przepisów dyrektywy 89/665 nie wynika, iż naruszenie przepisów prawa zamówień publicznych mogące stanowić podstawę roszczenia o zasądzenie odszkodowania i odsetek na rzecz podmiotu, który doznał uszczerbku, musi posiadać jakieś cechy szczególne, takie jak przykładowo związek przyczynowy z dowiedzioną lub zakładaną winą po stronie instytucji zamawiającej czy też brak podstaw do zwolnienia od odpowiedzialności na zasadzie ryzyka. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem TS państwa członkowskie, będąc zobowiązane do ustanowienia środków prawnych umożliwiających uchylenie wydanej przez instytucję zamawiającą decyzji sprzecznej z przepisami prawa zamówień publicznych, mają jednocześnie, ze względu na realizowany przez dyrektywę 89/665 cel zapewnienia szybkiego działania, prawo do ustanowienia rozsądnych terminów do wniesienia tych środków prawnych pod rygorem prekluzji, aby uniknąć w ten sposób sytuacji, w której kandydaci i oferenci mogą w każdej chwili powołać się na naruszenie tych przepisów, zmuszając w ten sposób instytucję zamawiającą do powtórzenia całego postępowania w celu naprawienia tych naruszeń (wyroki: w sprawie C-470/99, Universale-Bau i in., pkt 74–78 oraz w sprawie C-406/08, Uniplex, pkt 38).
W opinii TS przewidziany w art. 2 ust. 1 lit. c) dyrektywy 89/665 środek mający na celu dochodzenie odszkodowania może stanowić zgodną z zasadą skuteczności, która leży u podstaw realizowanego przez tą dyrektywę celu szybkości postępowania odwoławczego, alternatywę procesową tylko pod warunkiem, że ta możliwość zasądzenia, w przypadku naruszenia reguł udzielania zamówień publicznych, odszkodowania i odsetek, nie jest uzależniona od stwierdzenia winy po stronie instytucji zamawiającej, tak jak nie jest od tego uzależniona możliwość zastosowania innych przewidzianych w art. 2 ust. 1 środków prawnych.
| Reasumując Trybunał orzekł, iż dyrektywę 89/665 należy interpretować w ten sposób, że przepis krajowy uzależniający prawo do zasądzenia odszkodowania i odsetek z tytułu naruszenia prawa zamówień publicznych przez instytucję zamawiającą od tego, czy naruszenie to było zawinione, jest z nią sprzeczny także wtedy, gdy stosowanie tego przepisu opiera się na domniemaniu winy tej instytucji zamawiającej oraz na braku możliwości powołania się przez tą ostatnią na brak indywidualnych umiejętności i, co z tego wynika – na brak subiektywnego elementu zawinienia zarzucanemu naruszeniu. |
Wyrok TS z 30.9.2010 r. w sprawie C 314/09, Stadt Graz przeciwko Strabag AG, Teerag-Asdag AG, Bauunternehmung Granit GesmbH
opracowała: dr Ewa Skbińska
adiunkt na WPiA UKSW w Warszawie
