Stan faktyczny
Władze greckie poinformowały Komisję Europejską, że przedsiębiorstwa mające siedzibę w Danii dokonują wywozu sera do państw trzecich pod nazwami „Feta”, „Feta duńska” i „duński ser Feta”, mimo że produkt ten nie odpowiada specyfikacji chronionej nazwy pochodzenia (dalej jako: ChNP) „Feta”. W toku postępowania Komisja wniosła skargę do Trybunału, aby stwierdził, że nie zapobiegając wykorzystywaniu przez duńskich producentów nazwy „Feta” do oznaczania sera niezgodnego ze specyfikacją produktu opublikowanego w rozporządzeniu Komisji (WE) Nr 1829/2002 z 14.10.2002 r. zmieniającym załącznik do rozporządzenia (WE) Nr 1107/96 w odniesieniu do nazwy „Feta” oraz nie powstrzymując takiego wykorzystywania Dania uchybiła zobowiązaniom ciążącym na nim na mocy art. 13 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1151/2012 z 21.11.2012 r. w sprawie systemów jakości produktów rolnych i środków spożywczych.
Natomiast Dania kwestionuje jedynie twierdzenie, że ta praktyka stanowi uchybienie zobowiązaniom wynikającym z art. 13 rozporządzenia Nr 1151/2012, ponieważ według niej zakres stosowania tego rozporządzenia nie obejmuje produktów wywożonych do państw trzecich. Zdaniem tego państwa, unijny prawodawca nie zamierzał rozszerzać zakresu zakazu wykorzystywania ChNP na nieodpowiadające mającej zastosowanie specyfikacji produkty wywożone do państw trzecich, w sytuacji gdy Unia nie zawarła wielostronnej lub dwustronnej umowy w przedmiocie ochrony ChNP.
Przy czym bezsporne jest, że duńscy producenci wykorzystują bezpośrednio w celach komercyjnych, w rozumieniu art. 13 ust. 1 lit. a rozporządzenia Nr 1151/2012, ChNP „Feta” dla oznaczenia wytwarzanego przez nich na terytorium Danii sera, który w związku z tym nie jest objęty rejestracją tej ChNP. Ponadto, duńskie władze nie podejmują żadnych administracyjnych lub sądowych działań w celu zapobieżenia takiemu wykorzystywaniu lub jego powstrzymania.
Stanowisko TS
Z art. 13 ust. 1 lit. a rozporządzenia Nr 1151/2012 wynika, że jest zakazane „wszelkie bezpośrednie lub pośrednie wykorzystywanie w celach komercyjnych nazwy zarejestrowanej w odniesieniu do produktów nieobjętych rejestracją, jeśli produkty te są porównywalne z produktami zarejestrowanymi pod tą nazwą lub jeśli jej stosowanie stanowi wykorzystywanie renomy chronionej nazwy”. Zdaniem TS z użycia sformułowania „wszelkie wykorzystywanie” wynika, że z zakresu stosowania zakazu nie może zostać wykluczone wykorzystywanie zarejestrowanej nazwy w przypadku nieobjętych rejestracją towarów, które są wytwarzane w Unii i przeznaczone do wywozu do państw trzecich.
W art. 13 ust. 3 rozporządzenia Nr 1151/2012 nałożono na państwa członkowskie obowiązek podjęcia „odpowiednich kroków administracyjnych i sądowych, aby zapobiegać niezgodnemu z prawem stosowaniu ChNP i chronionych oznaczeń geograficznych (ChOG), o którym mowa w ust. 1, lub powstrzymywać je w odniesieniu do produktów, które są produkowane lub wprowadzane do obrotu w tym państwie członkowskim”. Trybunał stwierdził, że ten ostatni spójnik „lub” świadczy o tym, że obowiązek ten ma zastosowanie nie tylko do towarów wprowadzanych do obrotu na terytorium państwa członkowskiego, ale również do tych, które są tam produkowane. Użycie tego sformułowania potwierdza zatem, że z zakresu stosowania zakazu, który został przewidziany w art. 13 ust. 1 lit. a tego rozporządzenia, nie może zostać wykluczone wykorzystywanie zarejestrowanej nazwy w przypadku nieobjętych rejestracją towarów, które są wytwarzane w Unii i przeznaczone do wywozu do państw trzecich.
W odniesieniu do kontekstu art. 13 rozporządzenia Nr 1151/2012, TS wskazał, że to rozporządzenie zostało przyjęte na podstawie w szczególności art. 118 akapit pierwszy TFUE, upoważniającego Parlament Europejski i Radę do ustanowienia środków odnoszących się do tworzenia europejskich praw własności intelektualnej w celu zapewnienia jednolitej ochrony praw własności intelektualnej w Unii. Jako prawa własności intelektualnej ChNP i ChOG są chronione przez rozporządzenie Nr 1151/2012. Potwierdzono to w art. 4 lit. b tego rozporządzenia, zgodnie z którym system ChNP i ChOG został ustanowiony w celu wsparcia producentów produktów powiązanych z danym obszarem geograficznym poprzez zapewnienie jednolitej ochrony nazw jako prawa własności intelektualnej na terytorium Unii. Wykorzystywanie ChNP lub ChOG do oznaczania wytwarzanego na terytorium Unii produktu, który nie odpowiada mającej zastosowanie specyfikacji produktu, narusza unijne prawo własności intelektualnej, jakie stanowi dana ChNP lub dane ChOG, nawet wówczas, gdy produkt ten jest przeznaczony do wywozu do państw trzecich.
Trybunał wskazał również, że art. 36 i 37 rozporządzenia Nr 1151/2012 nakładają na państwa członkowskie w szczególności obowiązek zapewnienia, że zgodność produktu z mającą zastosowanie specyfikacją podlega weryfikacji na ich terytorium jeszcze przed wprowadzeniem go do obrotu. Przepisy te, ze względu na to, że nie wykluczają z tej weryfikacji produktów przeznaczonych do wywozu, świadczą o tym, że ustanowiony w art. 13 ust. 3 tego rozporządzenia obowiązek podjęcia przez państwa członkowskie środków administracyjnych lub sądowych, które byłyby właściwe do zapobieżenia niezgodnemu z prawem wykorzystywaniu ChNP lub ChOG czy też powstrzymania takiego wykorzystywania, ma zastosowanie również do takich produktów.
Trybunał stwierdził, że cele rozporządzenia Nr 1151/2012 zostały jasno zdefiniowane w art. 1 i 4 tego rozporządzenia. Zgodnie z pierwszym z tych przepisów rozporządzenie to ma na celu wspieranie producentów produktów rolnych i środków spożywczych w informowaniu kupujących i konsumentów o cechach charakterystycznych produktów i środków spożywczych, zapewniając w ten sposób uczciwą konkurencję rolnikom i producentom, których produkty rolne i środki spożywcze mają cechy i właściwości, które nadają im wartość dodaną, dostęp konsumentów do wiarygodnych informacji na temat tych produktów, przestrzeganie praw własności intelektualnej oraz integralność rynku wewnętrznego. W szczególności, jeśli chodzi o ChNP i ChOG, cel ten polega, zgodnie z drugim z tych przepisów, na wsparciu producentów wyrobów związanych z danym obszarem geograficznym poprzez zagwarantowanie im godziwych dochodów z tytułu właściwości wytwarzanych przez nich produktów, zapewnienie jednolitej ochrony nazw jako jednego z praw własności intelektualnej na terytorium Unii oraz udostępnienie konsumentom jasnych informacji na temat właściwości nadającym tym produktom wartość dodaną. W motywie 18 rozporządzenia Nr 1151/2012 wskazano również, że konkretnymi celami ochrony ChNP i ChOG są: zapewnienie rolnikom i producentom godziwego dochodu z tytułu właściwości i cech danego produktu lub sposobu jego wytwarzania, oraz dostarczenie jasnych informacji na temat produktów, których określone cechy mają związek z pochodzeniem geograficznym, co pozwala konsumentom na podejmowanie bardziej świadomego wyboru co do zakupów. Ponadto, z orzecznictwa TS wynika, że system ochrony ChNP i ChOG ma w istocie na celu zagwarantowanie konsumentom, iż produkty rolne opatrzone daną zarejestrowaną nazwą posiadają, z racji swego pochodzenia z określonej strefy geograficznej, szczególne właściwości i w efekcie dają gwarancję jakości związanej z miejscem swego pochodzenia geograficznego, w celu umożliwienia producentom rolnym, w zamian za rzeczywisty wysiłek jakościowy, uzyskania większych dochodów i zapobieżenia, by osoby trzecie nie czerpały nienależnej korzyści z reputacji wynikającej z jakości tych produktów (wyrok TS z 17.12.2020 r., Syndicat interprofessionnel de défense du fromage Morbier, C-490/19, EU:C:2020:1043, pkt 35).
Dania podnosiła, że z tych celów wynika, iż rozporządzenie Nr 1151/2012 zmierza do wprowadzenia systemu ochrony ChNP i ChOG w odniesieniu do produktów wprowadzanych do obrotu na rynku wewnętrznym, zaś konsumentami, o których mowa w tym rozporządzeniu, są konsumenci unijni. Trybunał przyznał, że rozporządzenie to dotyczy tych konsumentów, a nie konsumentów z państw trzecich. Rozporządzenie to, przyjęte na podstawie art. 118 TFUE, dotyczy bowiem funkcjonowania rynku wewnętrznego i ma na celu, jak zauważa to państwo członkowskie, osiągnięcie integralności rynku wewnętrznego i poinformowanie konsumenta unijnego. Jednak TS wskazał, że pomiędzy celem polegającym na informowaniu konsumentów oraz tym polegającym na zagwarantowaniu producentom godziwych dochodów z tytułu właściwości wytwarzanych przez nich produktów zachodzi związek przyczynowy, ponieważ informowanie konsumentów ma w szczególności na celu umożliwienie producentom rolnym, w zamian za rzeczywisty wysiłek jakościowy, uzyskanie większych dochodów. Niemniej zagwarantowanie producentom godziwych dochodów z tytułu właściwości wytwarzanych przez nich produktów, jak wynika z motywu 18 i art. 4 lit. a rozporządzenia Nr 1151/2012, jest jako takie jednym z celów realizowanych przez to rozporządzenie. To samo dotyczy zagwarantowania poszanowania praw własności intelektualnej, o którym mowa w art. 1 lit. c tego rozporządzenia. W ocenie TS oczywiste jest, że wykorzystywanie ChNP „Feta” do oznaczania wytwarzanych na terytorium Unii produktów, które nie odpowiadają mającej zastosowanie specyfikacji tej ChNP, narusza prawo własności intelektualnej nawet wówczas, gdy produkt ten jest przeznaczony do wywozu do państw trzecich.
Wobec powyższego TS uznał, że zarówno z treści art. 13 rozporządzenia Nr 1151/2012, jak i z kontekstu tego przepisu oraz z celów realizowanych przez to rozporządzenie wynika, że – jak podnosi Komisja – takie wykorzystywanie należy do działań zakazanych przez art. 13 ust. 1 lit. a tego rozporządzenia.
Dania podnosiła, że w rozporządzeniu Nr 1151/2012, w odróżnieniu od innych rozporządzeń z dziedziny ochrony zarejestrowanych nazw i oznaczeń nie przewidziano wyraźnie, że ma ono zastosowanie również do produktów wytwarzanych w Unii celem wywozu ich do państw trzecich. Trybunał przypomniał, że unijne przepisy dotyczące ochrony zarejestrowanych nazw i oznaczeń, które wpisują się w horyzontalną politykę Unii w dziedzinie jakości, powinny być przedmiotem wykładni umożliwiającej ich spójne stosowanie (wyrok TS z 20.12.2017 r., Comité Interprofessionnel du Vin de Champagne, C-393/16, EU:C:2017:991, pkt 32). Tymczasem przyjęcie takiej wykładni rozporządzenia Nr 1151/2012, zgodnie z którą z jego zakresu ustanowionej w nim ochrony wyłączone są produkty rolne i środki spożywcze przeznaczone do wywozu do państw trzecich, podczas gdy rozporządzenia Nr 110/2008 i Nr 251/2014, na które powołuje się Danii, gwarantują taką samą ochronę produktom, których one dotyczą, również wówczas, gdy produkty te są produkowane w Unii w celu wywozu do państw trzecich, zdaniem TS, nie spełniałoby, w przypadku braku uzasadnienia takiej różnicy, tego wymogu spójności.
Dania powoływała się również na treść motywów 20 i 27 rozporządzenia Nr 1151/2012. Zdaniem TS nie mogą one być rozumiane w ten sposób, że ochrona produktów wytwarzanych w Unii i wywożonych do państw trzecich jest uzależniona od istnienia mechanizmu, który byłby przewidziany w tym celu w ramach WTO lub porozumień wielostronnych lub dwustronnych. Celem tych ostatnich jest bowiem zapewnienie takiej ochrony przez państwa trzecie i w tych państwach trzecich, podczas gdy rozporządzenie Nr 1151/2012 przewiduje jednolity i wyczerpujący system ochrony ChNP i ChOG w Unii (wyrok TS z 8.9.2009 r., Budějovický Budvar, C-478/07, EU:C:2009:521, pkt 114).
Dania powoływała się także na zasadę pewności prawa. Trybunał przyznał, że w rozporządzeniu Nr 1151/2012 nie uregulowano wyraźnie, że ma ono zastosowanie również do produktów wytwarzanych w Unii w celu wywozu do państw trzecich. Uwzględniając jednak ogólny i jednoznaczny charakter art. 13, 36 i 37 rozporządzenia Nr 1151/2012, w których nie przewidziano żadnego odstępstwa w odniesieniu do takich produktów, oraz faktu, że cele zostały wyraźnie wymienione w art. 1 i 4 tego rozporządzenia, TS uznał, iż art. 13 ust. 3 tego rozporządzenia jest jasny i jednoznaczny w zakresie, w jakim nakłada na państwa członkowskie obowiązek podjęcia środków administracyjnych i sądowych odpowiednich do tego, aby zapobiec wykorzystywaniu ChNP lub ChOG do oznaczania wytwarzanych na ich terytorium produktów, które nie odpowiadają mającej zastosowanie specyfikacji, czy też do tego, aby powstrzymać takie wykorzystywanie, w tym również wówczas, gdy produkty te są przeznaczone do wywozu do krajów trzecich.
Reasumując TS uznał, że nie zapobiegając wykorzystywaniu przez duńskich producentów chronionej nazwy pochodzenia (ChNP) „Feta” do oznaczania sera nieodpowiadającego mającej zastosowanie specyfikacji tej ChNP lub też nie powstrzymując takiego wykorzystywania, Danii uchybiło zobowiązaniom spoczywającym na nim na mocy art. 13 ust. 3 rozporządzenia Nr 1151/2012.
Wyrok TS z 14.7.2022 r., Komisja przeciwko Danii (AOP Feta), C-159/20
Źródło: www.curia.eu
Opracowała: dr Ewa Skibińska - WPiA UKSW w Warszawie, ORCID: 0000-0003-4607-1448
