Uprawnienie do wniesienia kasacji w sprawie karnej przysługuje wyłącznie stronie, która złożyła wniosek o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku sądu odwoławczego. Stwierdzenie, że wnoszący ten środek zaskarżenia nie składał wniosku o uzasadnienie skutkuje odmową przyjęcia kasacji – wynika z postanowienia Sądu Najwyższego.
Stan faktyczny
Sąd Rejonowy w W. uznał A.L. za winnego m.in. znęcania się nad osobą najbliższą oraz wywieranie wpływu bezprawną groźbą na czynności urzędowe organu administracji rządowej. W wyroku, na podstawie przepisów o karze łącznej obowiązujących przed 24.6.2020 r. w zw. z art. 4 § 1 Kodeksu karnego (t. jedn.: Dz.U. z 2022 r. poz. 1138 ze zm.; dalej jako: KK), wymierzono A.L. karę łączną 4 lat pozbawienia wolności. Sąd Okręgowy w L. zmienił wyrok sądu I instancji w ten sposób, że z rozstrzygnięcia o karze łącznej wyeliminował jedynie sformułowanie „w brzmieniu obowiązującym przed 24.6.2020 r. w zw. z art. 4 § 1 KK”, a w pozostałym zakresie utrzymał zaskarżony wyrok w mocy. Na rozprawie odwoławczej był obecny zarówno skazany, jak i jego obrońca. Po ogłoszeniu wyroku przez Sąd Okręgowy w L. wszyscy obecni na rozprawie uczestnicy postępowania zostali prawidłowo pouczeni o sposobie uzasadnienia tego wyroku i możliwości wniesienia kasacji. Pomimo tego nikt z nich nie złożył wniosku o uzasadnienie wyroku. Po kilku miesiącach A.L. złożył do akt sprawy trzy pisma, które nie wskazywały jasno jaki jest ich charakter. Po wezwaniu do sprecyzowania ich treści, skazany stwierdził, że zwraca się z wnioskiem o kasację.
Upoważniony sędzia Sądu Okręgowego w L. odmówił przyjęcia kasacji. W uzasadnieniu zarządzenia wskazano, że A.L. nie składał wniosku o uzasadnienie wyroku sądu odwoławczego, a ponadto minął już termin do wniesienia kasacji, o którym mowa w art. 524 § 1 Kodeksu postępowania karnego (t. jedn.: Dz.U. z 2022 r. poz. 1375 ze zm.; dalej jako: KPK). Skazany wniósł zażalenie jednak nie wskazał w nim żadnych zarzutów ani nie odniósł się do argumentacji zawartej w zaskarżonym zarządzeniu. A.L. przedstawił jedynie jak postępowanie sądowe oraz wydanie wyroku wpłynęło na jego sytuację osobistą oraz przedstawił skutki skazania dla życia rodzinnego i zawodowego.
Stanowisko SN
Sąd Najwyższy utrzymał w mocy zaskarżone zarządzenie. W uzasadnieniu postanowienia podkreślono, że argumentacja przedstawiona przez skazanego nie ma znaczenia z punktu widzenia oceny prawidłowości zarządzenia o odmowie przyjęcia kasacji. A.L. kwestionuje rozstrzygnięcie w zakresie jego winy i sprawstwa oraz przedstawia okoliczności związane z konsekwencjami wyroku skazującego, jednak w żaden sposób nie odnosi się do powodów odmowy przyjęcia kasacji, czyli wniesienia kasacji osobiście bez złożenia wniosku o uzasadnienie wyroku Sądu odwoławczego, a dodatkowo po terminie.
Sąd Najwyższy wyjaśnił, że zgodnie z art. 422 § 1 KPK, w terminie zawitym 7 dni od daty ogłoszenia wyroku, strona, a w wypadku wyroku warunkowo umarzającego postępowanie, wydanego na posiedzeniu, także pokrzywdzony, mogą złożyć wniosek o sporządzenie na piśmie i doręczenie uzasadnienia wyroku (zob. postanowienie SN z 8.10.2020 r., IV KZ 43/20, Legalis). Nawet w sytuacji, w której sąd sporządza uzasadnienie z urzędu, strona nie jest zwolniona z obowiązku złożenia wniosku o doręczenie uzasadnienia (zob. postanowienie SN z 20.1.2022 r., II KZ 56/21, Legalis). Jedyny wyjątek w tym zakresie dotyczy sytuacji, gdy oskarżony jest pozbawiony wolności, nie ma obrońcy i pomimo złożenia wniosku o doprowadzenie go na termin rozprawy, na którym ogłoszono wyrok, nie był obecny podczas ogłoszenia orzeczenia. Wówczas w myśl art. 422 § 2a KPK 7-dniowy termin do złożenia wniosku o uzasadnienie orzeczenia biegnie od daty doręczenia oskarżonemu wyroku (zob. postanowienie SN z 1.12.2022 r., V KZ 55/22, Legalis). Termin do złożenia wniosku o sporządzenie pisemnego uzasadnienia wyroku sądu odwoławczego i doręczenie stronie jego odpisu wraz z wyrokiem, jest terminem zawitym, co oznacza, że dokonanie czynności procesowej po jego upływie nie wywołuje skutków prawnych (zob. postanowienie SN z 29.9.2022 r., I KZ 54/22, Legalis).
W konsekwencji SN stwierdził, że elementem koniecznym do formalnego otwarcia drogi do wniesienia kasacji było złożenie wniosku o sporządzenie na piśmie i doręczenie uzasadnienia wyroku Sądu odwoławczego w terminie 7 dni od dnia ogłoszenia wyroku (zob. postanowienie SN z 9.2.2023 r., V KZ 67/22, Legalis). Oznacza to, że datą początkową, od której należy liczyć termin przewidziany w art. 524 § 1 KPK do wniesienia kasacji, jest data doręczenia odpisu wyroku sądu odwoławczego wraz z uzasadnieniem. Należy przy tym podkreślić, że złożenie wniosku o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia otwiera drogę do wniesienia kasacji jedynie tej stronie, która złożyła ten wniosek – a nie innej, nawet znajdującej się po tej samej stronie procesowej, np. oskarżycielowi posiłkowemu w sytuacji, gdy wniosek o uzasadnienie złożył prokurator (zob. postanowienie SN z 17.3.2021 r., III KK 30/21, legalis). W uzasadnieniu postanowienia wskazano, że w tej sprawie termin do wniesienia kasacji nigdy nie rozpoczął swojego biegu, gdyż ani A.L. osobiście, ani obrońca w imieniu skazanego, nie wystąpili ze stosownym wnioskiem do sądu, który wydał zaskarżony wyrok. W rezultacie skazany nie nabył uprawnienia do wniesienia kasacji.
Sąd Najwyższy zaznaczył, że terminy określone w art. 524 § 1 KPK są terminami zawitymi i jako takie mogą podlegać przywróceniu w procedurze wskazanej w art. 126 § 1 KPK (zob. postanowienie SN z 20.11.2012 r., II KZ 39/12, Legalis). Warunkiem formalnym wniosku o przywrócenie terminu, o którym mowa w art. 126 § 1 KPK, jest wykazanie, że niedotrzymanie terminu zawitego nastąpiło z przyczyn od strony niezależnych oraz złożenie tego wniosku w terminie 7 dni od daty ustania przeszkody, która uniemożliwiała dokonanie określonej czynności w ustawowym terminie. Niezbędne jest także złożenie pisma procesowego, co do którego strona uchybiła terminowi, a które powinna złożyć wcześniej. Przyczyną niezależną od strony jest taka okoliczność, której strona nie mogła usunąć i dokonać wymaganej przez prawo czynności we właściwym czasie (zob. postanowienie SN z 8.5.2020 r., III KZ 15/20, Legalis).
Postanowienie SN z 30.3.2023 r., II KZ 14/23
