Węgierski sąd zwrócił się do Trybunału z pytaniem prejudycjalnym, czy prawo UE sprzeciwia się węgierskiemu uregulowaniu, które zezwala na sprzedaż szkieł kontaktowych jedynie w specjalistycznych punktach sprzedaży wyrobów medycznych i w konsekwencji zakazuje ich sprzedaży przez Internet.

Na wstępie TS wskazał, że sprzedaż przez internet obejmuje po pierwsze, czynność sprzedaży, która charakteryzuje się ofertą zawarcia umowy on line oraz zawarciem umowy drogą elektroniczną. Po drugie, z tą sprzedażą wiąże się dostawa sprzedanego towaru, która, co do zasady, jest dokonywana do miejsca zamieszkania klienta. Ponadto, sprzedaż lub dostawę poprzedza, w niektórych szczególnych przypadkach, konsultacja klienta z lekarzem. W opinii TS przepisy krajowe odnoszące się do sprzedaży soczewek kontaktowych należą do zakresu zastosowania dyrektywy 2000/31/WE
Parlamentu Europejskiego i Rady z 8.6.2000 r. w sprawie niektórych aspektów prawnych usług społeczeństwa informacyjnego, w szczególności handlu elektronicznego w ramach rynku wewnętrznego („dyrektywy o handlu elektronicznym”), jako że dotyczą sprzedaży tych soczewek przez internet. Natomiast przepisy krajowe dotyczące dostawy soczewek nie należą do zakresu zastosowania tej dyrektywy. Ponadto, TS stwierdził, że konsultacja medyczna wymagająca fizycznego zbadania pacjenta, od jakiej może zostać uzależniona sprzedaż soczewek kontaktowych, nie jest nierozerwalnie związana z tą sprzedażą.

Trybunał stwierdził, że węgierskie przepisy dotyczące umowy sprzedaży towaru przez internet i dostawą tych towarów do miejsca zamieszkania konsumenta, może być oceniany w świetle swobody przepływu towarów, czyli przepisów art. 34 i art. 36 TFUE (wyrok w sprawie C-322/01, Deutscher Apothekerverband, pkt 65, 76 i 124). Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem TS, wszelkie uregulowania państw członkowskich dotyczące handlu, mogące, bezpośrednio lub pośrednio, rzeczywiście lub potencjalnie, utrudnić handel wewnątrz Unii należy uznać za środki o skutku równoważnym z ograniczeniami ilościowymi w rozumieniu art. 34 TFUE (wyroki w sprawach: 8/74, Dassonville, pkt 5 oraz C-110/05, Komisja przeciwko Włochom, pkt 33).

Następnie TS zbadał, czy węgierskie przepisy mają zastosowanie do wszystkich podmiotów gospodarczych prowadzących działalność na terytorium kraju oraz czy w jednakowy sposób pod względem prawnym i faktycznym dotyczą towarów krajowych oraz towarów pochodzących z innych państw członkowskich. Trybunał wskazał, że węgierskie uregulowanie ma zastosowanie do wszystkich podmiotów gospodarczych zajmujących się sprzedażą soczewek kontaktowych. Jednakże zakaz sprzedaży soczewek kontaktowych drogą wysyłkową pozbawia podmioty gospodarcze pochodzące z innych państw członkowskich szczególnie skutecznego rodzaju sprzedaży tych towarów i znacznie ogranicza w ten sposób dostęp tych podmiotów rynku danego państwa członkowskiego. Z powyższego wynika, że to uregulowanie stanowi środek o skutku równoważnym z ograniczeniami ilościowymi zakazany przez art. 34 TFUE. Jednakże zgodnie z utrwalonym orzecznictwem TS przeszkoda w swobodnym przepływie towarów może zostać uzasadniona względami interesu ogólnego wymienionymi w art. 36 TFUE lub nadrzędnymi wymogami. W obu tych przypadkach przepis krajowy powinien zagwarantować realizację zamierzonego celu i nie wychodzić poza to, co jest konieczne dla jego osiągnięcia (wyrok w sprawie C-110/05, Komisja przeciwko Włochom, pkt 59 i przywołane orzecznictwo).

Węgierskie przepisy maja na celu ochronę zdrowia publicznego, tj. ochronę zdrowia użytkowników soczewek kontaktowych. Zdaniem rządu węgierskiego konieczne jest zmuszenie klientów do realizacji dostaw soczewek kontaktowych w specjalistycznych punktach sprzedaży, ponieważ powinni oni mieć dostęp do okulisty, który dokona koniecznego badania fizycznego, przeprowadzi kontrolę i udzieli klientowi wskazówek co do noszenia soczewek.

Trybunał podkreślił, że zdrowie i życie ludzi ma pierwszorzędne znaczenie pośród dóbr i interesów chronionych TFUE i że do państw członkowskich należy decyzja o poziomie, na którym chcą zapewnić ochronę zdrowia publicznego oraz sposobie osiągnięcia tego poziomu. Jako że poziom ten może być różny w poszczególnych państwach członkowskich, mają one swobodę uznania w tym zakresie (wyrok w sprawie C-570/07 i C-571/07, Blanco Pérez i Chao Gómez, pkt 44). Trybunał uznał, że państwo członkowskie może wymagać, aby soczewki kontaktowe były dostarczane przez wykwalifikowanych pracowników, którzy zwrócą uwagę klienta na ewentualne zagrożenia, przeprowadzi badania i zaleci lub odradzi klientowi noszenie soczewek, zalecając zainteresowanemu w razie potrzeby konsultację z lekarzem okulistą. W przypadku, gdy noszenie soczewek nie jest odradzane, wykwalifikowani pracownicy mogą określić najbardziej odpowiedni rodzaj soczewek, skontrolować umieszczenie soczewek w oczach klienta oraz dostarczyć informacji dotyczących ich prawidłowego używania i konserwacji (wyrok w sprawie C-271/92, LPO, pkt 11).

Jednakże przepisy te nie mogą – zdaniem TS – wychodzić poza to, co jest konieczne dla osiągnięcia takiego celu. Trybunał wskazał, że klienci mogą zasięgnąć porady w podobny sposób przed zakupem soczewek kontaktowych w ramach ich sprzedaży przez internet za pomocą funkcji interaktywnych na danej stronie internetowej, z których klient powinien obowiązkowo skorzystać zanim będzie mógł przystąpić do zakupu owych soczewek. Ponadto, wystarczy, aby klient wskazał sprzedawcy rodzaj soczewek, jakie zostały mu wydane w trakcie pierwszej dostawy, a szczególne cechy tych soczewek zostały dostosowane przez lekarza okulistę, który wyda nową receptę z uwzględnieniem zmian wzroku klienta. Co więcej, państwo członkowskie może nałożyć na zainteresowane podmioty gospodarcze obowiązek postawienia do dyspozycji klienta wykwalifikowanego optyka, który dostarczy mu na odległość zindywidualizowanych porad w dziedzinie używania i konserwacji soczewek kontaktowych. Udzielanie takich informacji na odległość może być ponadto korzystna, ponieważ umożliwia użytkownikowi soczewek formułowanie przemyślanych i konkretnych pytań, bez konieczności przemieszczania się.

Wyrok TS z 2.12.2010 r. w sprawie C 108/09, Ker-Optika bt przeciwko ÀNTSZ Dél-dunántúli Regionális Intézete

opracowała: dr Ewa Skibińska
adiunkt na WPiA UKSW w Warszawie