Skład Orzekający Izby Karnej Sądu Najwyższego, powołując się na wiążący charakter uchwały połączonych Izb: Cywilnej, Karnej, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego, odmówił podjęcia uchwały w sprawie pytania o ocenę uprawnienia osoby powołanej na urząd sędziego na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa ukształtowanej w trybie określonym przepisami ustawy z 8.12.2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r. poz. 3; dalej jako: ustawa nowelizująca) do orzekania w rozumieniu art. 439 § 1 pkt 1 KPK. Inaczej orzekają niebiorące udziału w podjęciu tej uchwały Izby Sądu Najwyższego: Izba Kontroli Nadzwyczajnej (zob. postanowienie SN z 8.5.2020 r., I NWW 7/20) i Izba Dyscyplinarna (zob. uchwała pełnego składu ID SN z 10.4.2019 r., II DSI 54/18).
Pytanie prawne
Sąd Rejonowy w Z. skazał D.S. za posiadanie narkotyków. Rozpoznający apelację Sąd II instancji przedstawił Sądowi Najwyższemu pytanie prawne: „Czy osoba powołana przez Prezydenta RP do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego sądu powszechnego w następstwie procedury zainicjowanej obwieszczeniem Ministra Sprawiedliwości z 22.2.2018 r. o wolnych stanowiskach sędziego m.in. w Sądzie Rejonowym w Z. (M.P. z 2018 r. poz. 256) jest osobą nieuprawnioną do orzekania w rozumieniu art. 439 § 1 pkt 1 KPK, mając na uwadze, że w procesie powołania uczestniczyła Krajowa Rada Sądownictwa, której skład osobowy został ukształtowany w wyniku wyboru przez Sejm RP piętnastu sędziów w trybie określonym przepisami ustawy nowelizującej i której działania budzą wątpliwości co do jej niezależności od władzy ustawodawczej i wykonawczej przy wykonywaniu zadań powierzonych jej na mocy art. 186 Konstytucji RP i polegających na staniu na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów, co może prowadzić do naruszenia wynikającego z art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284) prawa do sądu oraz zasady skutecznej ochrony prawnej z art. 19 Traktatu o Unii Europejskiej (Dz.U. załącznik nr 2 z 2004 r. Nr 90, poz. 864)?”.
Stanowisko SN
Sąd Najwyższy odmówił podjęcia uchwały wskazując, że skład połączonych Izb: Cywilnej, Karnej, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego podjął uchwałę wyjaśniającą wątpliwości, które w ocenie Sądu odwoławczego wymagały dokonania zasadniczej wykładni ustawy (zob. uchwała SN z 23.1.2020 r., BSA I-4110-1/20, OSNKW Nr 2/2020, poz. 7). Uchwała ta z chwilą podjęcia uzyskała moc zasady prawnej wiążącej wszystkie składy Sądu Najwyższego. Niczego w tym zakresie nie zmienia to, że w treści wymienionej uchwały, skład połączonych Izb Sądu Najwyższego nie wypowiedział się expressis verbis w kwestii będącej przedmiotem pytania prawnego, bowiem związanie uchwałą mającą moc zasady prawnej obejmuje nie tylko to, co dana zasada prawna głosi, lecz także i to, co logicznie z niej wynika (zob. uchwała SN z 26.2.2014 r., I KZP 27/13, OSNKW Nr 5/2014, poz. 34). Stanowisko wyrażone w uchwale oparto na założeniu, że osoby, które zostały powołane do pełnienia urzędu po przeprowadzeniu postępowań ukształtowanych ustawą nowelizującą, formalnie uzyskały status sędziów. Przesłanka braku uprawnienia do orzekania zawarta w art. 439 § 1 pkt 1 KPK ma charakter czysto formalny i jest związana ze spełnieniem przewidzianych w ustawie warunków uzyskania statusu sędziego. Odnosi się ona do uprawnień o charakterze generalnym, uzyskanych bezpośrednio na podstawie ustawy, jednak te generalne uprawnienia nie przesądzają jednak jeszcze tego, że udział danej osoby w składzie sądu, w określonym kontekście sytuacyjnym, oznacza należytą obsadę tego sądu.
W postanowieniu SN odniósł się do zmian legislacyjnych do których doszło już po podjęciu wyżej wymienionej uchwały związanych z wejściem w życie 14.2.2020 r. ustawy z 20.12.2019 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawy o Sądzie Najwyższym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2020 r. poz. 190). Zgodnie z art. 29 § 3 ustawy z 8.12.2017 r. o Sądzie Najwyższym (t. jedn.: Dz.U. z 2019 r. poz. 825 ze zm.; dalej jako: SNU) niedopuszczalne jest ustalanie lub ocena przez Sąd Najwyższy lub inny organ władzy zgodności z prawem powołania sędziego lub wynikającego z tego powołania uprawnienia do wykonywania zadań z zakresu wymiaru sprawiedliwości, natomiast w art. 82 § 2 SNU zastrzeżono, że Sąd Najwyższy, rozpoznając sprawę, w której występuje zagadnienie prawne dotyczące niezawisłości sędziego lub niezależności sądu, odracza jej rozpoznanie i przedstawia to zagadnienie do rozstrzygnięcia składowi całej Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego. Jednak w ocenie składu orzekającego w rozpoznawanej sprawie nie zaistniała sytuacja określona w art. 82 § 2 SNU. Zagadnienie prawne przedstawione przez Sąd Okręgowy dotyczy jedynie wykładni pojęcia osoby nieuprawnionej do orzekania w rozumieniu art. 439 § 1 pkt 1 KPK, a kwestia ta, jak wynika z łącznego odczytania przepisów art. 29 § 3 i art. 82 § 2 SNU, nie jest zagadnieniem, które należałoby rozstrzygać w trybie przewidzianym w tym ostatnim przepisie. Zdaniem SN przewidziany w art. 29 § 3 SNU zakaz należy rozumieć jako podstawę odmowy podjęcia uchwały, jeżeli jej podjęcie prowadziłoby do ustalenia lub oceny zgodności z prawem powołania sędziego lub wynikającego z tego powołania uprawnienia do wykonywania zadań z zakresu wymiaru sprawiedliwości. Natomiast w tej sprawie przesłanka stanowiąca podstawę wydania postanowienia odmawiającego podjęcia uchwały wystąpiła jeszcze przed wejściem w życie nowelizacji przepisów SNU.
Postanowienie SN z 25.6.2020 r., I KZP 1/20
