Skorzystanie lub próba skorzystania przez pracownika administracji publicznej z oferty przewoźnika w celu sprawdzenia, czy nie dochodzi do naruszenia przepisów regulujących transport drogowy nie może być uznane za prowokację i mieści się w granicach dozwolonych prawem, a zeznania takiej osoby złożone w postępowaniu stanowią równoprawny dowód z protokołem kontroli – stwierdził Naczelny Sąd Administracyjny.
Stan faktyczny
W trakcie kontroli zgodności wykonywanych usług z zezwoleniem wydanym M.K. stwierdzono, że przewoźnik nie wykonywał przewozów zgodnie z rozkładem jazdy. Przedsiębiorca wyjaśnił, że przyczyną uchybień było wygranie kilku przetargów i konieczność skierowania autobusów i busów na obsługę zobowiązań wynikających z tych umów. Jednocześnie M.K. zadeklarował wykonywanie w przyszłości przewozów zgodnie z rozkładem jazdy. Po przeprowadzeniu rekontroli przewoźnika ujawniono wykonanie dwóch z czterech kontrolowanych kursów, w związku z czym organ I instancji nałożył na M.K. karę za wykonywanie transportu drogowego osób z naruszeniem określonych w zezwoleniu warunków dotyczących godzin przyjazdu i odjazdu. Organ podkreślił, że przewoźnik zobowiązany jest do wykonywania regularnego przewozu osób w krajowym transporcie drogowym zgodnie z zezwoleniem, a jakiekolwiek odstępstwo od określonych w zezwoleniu warunków z przyczyn leżących po stronie przewoźnika wpływa negatywnie na funkcjonowanie systemu przewozu osób, naraża pasażerów na konsekwencje wynikające z opóźnień lub braku kursów i może być podstawą do wszczęcia postępowania o cofnięcie zezwolenia.
Organ II instancji utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję. W uzasadnieniu wyjaśniono, że w tej sprawie, z uwagi na brak udziału kontrolowanego, nie mamy do czynienia z klasyczną kontrolą. Czynności pracownika Urzędu Marszałkowskiego polegały na obserwacji miejsca, w którym znajduje się zgodnie z rozkładem jazdy przystanek początkowy kursu, nagraniu tej sytuacji i sporządzeniu protokołu z obserwacji. Pracownik ten potwierdził ustalenia obserwacji w trakcie przesłuchania pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań.
Orzeczenie WSA
M.K. w skardze na powyższą decyzję zarzucał m.in. że wydanie decyzji zostało poprzedzone nie kontrolą, o której mowa w przepisach ustawy z 6.9.2001 r. o transporcie drogowym (t. jedn.: Dz.U. z 2021 r. poz. 919; dalej jako: TransDrogU), ale „obserwacją” niemającą umocowania w przepisach prawa. Ponadto twierdził, że pracownik Urzędu Marszałkowskiego nie może zostać powołany w sprawie na świadka, bowiem jego zeznania są nieobiektywne, stronnicze i mało prawdopodobne oraz ściśle ukierunkowane na cel przeprowadzonej kontroli, jakim było ukaranie przewoźnika karą pieniężną. W skardze podważano również nagrania jakimi dysponował organ I instancji zarzucając, że kontrole powinny być przeprowadzane jawnie, podczas gdy film został wykonany z ukrycia, płyta z nagraniem jest kopią dokumentu elektronicznego i nie można stwierdzić czy nagranie nie zostało zmanipulowane.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach oddalił skargę. Skarżący w trakcie postępowania nie twierdził, że należący do niego pojazd rozpoczął kurs zgodnie z rozkładem jazdy, tylko argumentował, że organy nie zdołały prawidłowo udowodnić, że kurs nie został rozpoczęty zgodnie z rozkładem jazdy. W ocenie Sądu, czynności kontrolne przeprowadzone przez pracownika upoważnionego przez organ I instancji, nie były kontrolą w rozumieniu art. 70 i nast. TransDrogU, czego organy nie kwestionowały. Nie oznacza to jednak, że organy nie mogły skorzystać z zeznań tego pracownika jako świadka. Z zeznań tych w sposób jednoznaczny wynika, że przewoźnik nie wywiązał się z warunków udzielonego mu zezwolenia i ustalonego rozkładu jazdy. W art. 82 KPA wskazano kto nie może być świadkiem, a żadna z wymienionych tam okoliczności nie wystąpiła. Odnosząc się do waloru dowodowego nagrań video rejestrujących przebieg obserwacji wyjaśniono, że w konkretnej sprawie przydatność takiego dowodu jest zależna od jakości i treści tego nagrania. W tej sprawie nagranie nie stanowiło istotnego dowodu, bowiem ustalenia zostały poczynione na podstawie innych dowodów, w tym zwłaszcza na podstawie zeznań świadka.
Stanowisko NSA
Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną przewoźnika wyjaśniając, że dowód z zeznań pracownika organu, który próbował skorzystać z oferty przewoźnika jest zgodny z prawem pod warunkiem, że pracownik ten nie inicjował czynności mających nakłonić przedsiębiorcę do podejmowania nielegalnego przewozu lub innego naruszenia przepisów prawa. Skarżący nie kwestionuje prawdziwości zeznań, a jedynie podważa możliwość przeprowadzenia przez organ dowodu z tych zeznań. Zgodnie z art. 75 KPA, jako dowód można dopuścić wszystko, co może przyczynić się wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem, a obowiązujące przepisy nie wyłączają możliwości przesłuchania w charakterze świadka pracownika organu. Z akt administracyjnych nie wynika, by świadek prowadził inne czynności w sprawie, poza legalną obserwacją podczas działań kontrolnych, do wykonywania których – jako pracownik organu jest powołany. Okoliczność, że świadek jest zatrudniony w organie administracji nie powoduje utraty przez niego zdolności do składania zeznań, zaś w sprawie nie zaistniała żadna z przesłanek o jakich mowa w art. 82 KPA (zob. wyrok NSA z 7.4.2016 r., II GSK 2390/14, Legalis). W ocenie NSA wyniki obserwacji przeprowadzonej przez pracowników organu bez względu na to, w jakiej formie zostały utrwalone, stanowią oświadczenie wiedzy tych osób, oceniane i poddane analizie w świetle całego zgromadzonego materiału dowodowego, według zasad określonych w art. 7, art. 77 § 1 oraz art. 80 KPA.
