Stan faktyczny
W latach 2016–2018 francuski minister ds. gospodarki i finansów przeprowadził dochodzenie, w wyniku którego powziął podejrzenia co do istnienia praktyk mogących ograniczać konkurencję, stosowanych w Belgii przez belgijską spółkę E. wobec dostawców mających siedzibę we Francji. E. miała bowiem zmusić dostawców do akceptowania obniżek cen bez świadczenia wzajemnego, z naruszeniem francuskiego Kodeksu Handlowego (dalej jako: KH) oraz narzucać im stosowanie do zawartych umów belgijskiego prawa w celu obejścia francuskiego prawa. Uznawszy, że prawdziwość zarzucanych E. praktyk została potwierdzona przez wyniki kontroli minister pozwał, na podstawie KH, m.in. E., wnosząc do sądu w Paryżu o m.in.: stwierdzenie, że te praktyki nakładały na jej partnerów handlowych zobowiązania stwarzające znaczną nierównowagę praw i obowiązków stron, nakazanie E. zaprzestania tych praktyk i nałożenie na nią grzywny. E. podniosła zarzut braku jurysdykcji, wskazując, że powództwo wytoczone przez ministra nie wchodziło w zakres pojęcia „spraw cywilnych i handlowych” w rozumieniu rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1215/2012 z 12.12.2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (dalej jako: rozporządzenie Bruksela I bis).
Stanowisko TS
Z orzecznictwa TS wynika, że chociaż pewne spory między organem władzy publicznej a podmiotem prawa prywatnego mogą być objęte zakresem stosowania rozporządzenia Nr 1215/2012, to inaczej jest w sytuacji, gdy organ władzy publicznej wykonuje swoje władztwo publiczne (wyrok TS z 16.7.2020 r., Movic i in., C 73/19, pkt 35). Trybunał podkreślił, że wykonywanie prerogatyw władztwa publicznego przez jedną ze stron sporu, z uwagi na korzystanie przez nią z uprawnień wychodzących poza zakres norm prawa prywatnego obowiązujących w stosunkach między jednostkami, wyklucza bowiem taki spór z zakresu „spraw cywilnych i handlowych” w rozumieniu art. 1 ust. 1 rozporządzenia Bruksela I bis (wyrok Movic i in., pkt 36).
Wobec powyższego TS stwierdził, że aby ustalić, czy dana dziedzina wchodzi w zakres pojęcia „spraw cywilnych i handlowych” w rozumieniu art. 1 ust. 1 rozporządzenia Bruksela I bis, a w konsekwencji w zakres stosowania tego rozporządzenia, należy określić stosunek prawny istniejący między stronami sporu i jego przedmiot lub, alternatywnie, zbadać podstawę prawną i zasady regulujące wytoczenie powództwa (wyrok Movic i in., pkt 37). Zatem zakresem pojęcia „sprawy cywilne i handlowe” objęty jest spór sądowy między organami państwa członkowskiego a przedsiębiorcami mającymi siedzibę w innym państwie członkowskim, w ramach którego te organy żądają tytułem głównym stwierdzenia istnienia naruszeń stanowiących, w ocenie tych organów niezgodne z prawem nieuczciwe praktyki handlowe i nakazania ich zaprzestania, a także, tytułem żądania dodatkowego, nakazania upublicznienia orzeczenia i nałożenia kary pieniężnej (wyrok Movic i in., pkt 64). Trybunał podkreślił, że nie jest tak natomiast w przypadku żądania przyznania kompetencji do ustalenia istnienia przyszłych naruszeń w drodze zwykłego protokołu sporządzonego przez urzędnika danego organu, ponieważ takie żądanie dotyczy w rzeczywistości uprawnień wykraczających poza normy prawa prywatnego obowiązujące w stosunkach między jednostkami (wyrok Movic i in., pkt 62).
W niniejszej sprawie, po pierwsze, rozpatrywane powództwo, którego przedmiotem jest ochrona francuskiego porządku publicznego w dziedzinie gospodarki, zostało wytoczone na podstawie dowodów uzyskanych w wyniku kontroli w pomieszczeniach E. i zajęcia dokumentów. Tymczasem takie uprawnienia dochodzeniowe, nawet jeśli ich wykonywanie musi być wcześniej dozwolone przez sąd, wykraczają jednak poza zakres norm prawa prywatnego, w szczególności dlatego, że nie mogą być wykonywane przez podmioty prywatne, i ponieważ zgodnie z właściwymi przepisami krajowymi każda osoba sprzeciwiająca się wykonywaniu takich środków podlega karze pozbawienia wolności oraz karze grzywny w wysokości 300 000 EUR.
Po drugie, powództwo w postępowaniu głównym ma na celu m.in. orzeczenie grzywny przewidzianej w KH. Tymczasem o ile prawdą jest, że taka grzywna powinna zostać nałożona przez właściwy sąd, o tyle jedynie minister właściwy do spraw gospodarki i prokurator mogą wnieść o jej nałożenie. W szczególności, zgodnie z KH, osoba pokrzywdzona praktykami ograniczającymi konkurencję może dochodzić wyłącznie naprawienia szkody wyrządzonej przez te praktyki i żądać zaprzestania tych praktyk lub stwierdzenia nieważności danego postanowienia umownego. W ocenie TS rozpatrywane powództwo różni się od powództwa rozpatrywanego w sprawie Movic i in., ponieważ w tej ostatniej sprawie właściwe organy publiczne wnosiły przeciwko spółkom, którym zarzucano naruszenia handlowe, nie o nałożenie grzywny, ale jedynie o orzeczenie nakazu zaprzestania tych naruszeń, co jest uprawnieniem przysługującym również zainteresowanym podmiotom i stowarzyszeniom ochrony konsumentów (wyrok Movic i in., pkt 48).
Trybunał uznał, że w tych okolicznościach wytaczając rozpatrywane powództwo francuski minister ds. gospodarki i finansów działał „w ramach wykonywania władzy publicznej (acta iure imperii)” w rozumieniu art. 1 ust. 1 rozporządzenia Bruksela I bis, w związku z czym takie powództwo nie wchodzi w zakres pojęcia „spraw cywilnych i handlowych”, o którym mowa w tym przepisie. Przy czym TS zaznaczył, że zweryfikowanie powyższego należy jednak do sądu odsyłającego.
Wyrok TS z 22.12.2022 r., Eurelec Trading, C 98/22
Źródło: www.curia.eu
Opracowała: dr Ewa Skibińska - WPiA UKSW w Warszawie, ORCID: 0000-0003-4607-1448
