Skarga kasacyjna podpisana przez stronę postępowania, która nie jest uprawniona do jej sporządzenia, zgodnie z art. 175 ustawy z 30.8.2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. jedn.: Dz.U. z 2022 r. poz. 329; dalej jako: PostAdmU), podlega odrzuceniu. Sąd nie ma obowiązku na podstawie oznaczenia czy treści tego pisma oraz załączonych dokumentów ustalać, czy skargę kasacyjną faktycznie sporządził profesjonalny pełnomocnik, a do jej popisania przez stronę i wniesienia bez podpisu radcy prawnego doszło na skutek wynikających w danej jednostce organizacyjnej zasad weryfikacji pism – uznał Naczelny Sąd Administracyjny.
Postępowanie przed WSA
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w sprawie ze skargi A.K. na decyzję Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w K. w przedmiocie kary pieniężnej za niezastosowanie się do obowiązku czasowego ograniczenia prowadzenia działalności uchylił zaskarżoną decyzję oraz decyzję ją poprzedzającą. Organ wniósł skargę kasacyjną, która została podpisana przez dr n. med. D.C. – Zastępcę Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w K. Sąd uznał, że skarga kasacyjna została wniesiona przez organ osobiście. W konsekwencji odrzucił ją stwierdzając, że nie została sporządzona przez uprawniony podmiot, tj. adwokata lub radcę prawnego. Zgodnie z art. 175 § 1 PostAdmU, skarga kasacyjna powinna być sporządzona przez adwokata lub radcę prawnego. W sprawach obowiązków podatkowych dodatkowo uprawniony do jej sporządzenia jest doradca podatkowy, a w sprawach własności przemysłowej – rzecznik patentowy. Z art. 175 § 2 PostAdmU wynika, że wymóg ten nie obowiązuje jedynie wtedy, gdy skargę kasacyjną sporządza sędzia, notariusz, prokurator, radca Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa albo profesor lub doktor habilitowany nauk prawnych będący stroną, jej przedstawicielem lub pełnomocnikiem albo jeżeli skargę kasacyjną wnosi prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich lub Rzecznik Praw Dziecka.
Organ wniósł zażalenie twierdząc, że skarga kasacyjna nie miała charakteru osobistego. W treści skargi kasacyjnej wskazano bowiem na sporządzenie i wniesienie tego pisma przez umocowanego w tym celu radcę prawnego, który dołączył udzielone mu przez organ pełnomocnictwo. Jak wyjaśniono, w organie są stosowane wewnętrzne procedury dwuetapowej weryfikacji pism, dlatego treść sporządzonej przez radcę prawnego skargi kasacyjnej zatwierdził Zastępca Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w K. Jednak dokonana akceptacja merytoryczna nie stanowi podpisu i nie świadczy o osobistym charakterze skargi kasacyjnej. W ocenie organu brak podpisu radcy prawnego był brakiem formalnym tego pisma, dlatego sąd powinien był wezwać radcę prawnego do jej podpisania.
Stanowisko NSA
Naczelny Sąd Administracyjny oddalił zażalenie. Przepisy PostAdmU dla sporządzenia skargi kasacyjnej wprowadzają tzw. przymus adwokacko-radcowski rozciągający się również na doradców podatkowych oraz rzeczników patentowych. Rozwiązanie to wynika z nadania temu środkowi odwoławczemu charakteru pisma o wysokim stopniu sformalizowania w zakresie wymogów dotyczących podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienia, jako istotnych elementów konstrukcji skargi kasacyjnej. Natomiast uzasadnieniem wskazanych w art. 175 § 2 PostAdmU wyjątków jest założenie, że wszystkie wymienione w przepisie podmioty, z racji pełnionych funkcji, wykonywanych zawodów lub pracy naukowej, legitymują się niezbędną wiedzą z zakresu prawa (zob. postanowienie NSA z 16.3.2022 r., III OZ 145/22, orzeczenia.nsa.gov.pl). W rozpoznawanej sprawie, wbrew pouczeniu przesłanemu organowi przy doręczeniu zaskarżonego wyroku przez Sąd I instancji, skarga kasacyjna nie została sporządzona przez adwokata lub radcę prawnego, tylko osobiście przez organ, który nie jest żadną z osób lub podmiotów wymienionych w art. 175 § 2–3 PostAdmU.
Naczelny Sąd Administracyjny wyjaśnił, że ustanowienie przez stronę zawodowego pełnomocnika ma na celu należyte zabezpieczenie przysługujących jej praw. Od profesjonalnego pełnomocnika oczekuje się dochowania należytej staranności, wynikającej z zawodowego charakteru prowadzonej działalności oraz posiadanej wiedzy z zakresu prawa, w tym procedury sądowej (zob. postanowienie NSA z 12.10.2017 r., II OZ 1091/17, Legalis). Pełnomocnik, który zgodził się reprezentować stronę, ma obowiązek działania w imieniu i na rzecz mocodawcy z równą starannością, jakby działał na własną rzecz, a mocodawca ponosi ryzyko ujemnych skutków niestarannego zachowania się profesjonalnego pełnomocnika. W rezultacie NSA stwierdził, że skoro w imieniu organu czynności procesowych w tej sprawie miał dokonać profesjonalny pełnomocnik, to można od niego jako osoby legitymującej się wymaganą wiedzą i doświadczeniem zawodowym, oczekiwać znajomości procedury zaskarżania wyroku w postępowaniu sądowoadministracyjnym. Powinien on również mieć świadomość skutków prawnych popełnionych w tym zakresie uchybień, w szczególności tego, że wszelkie uchybienia wywołują negatywne konsekwencje bezpośrednio dla strony skarżącej.
W ocenie NSA, wbrew twierdzeniom organu, podpisanie skargi kasacyjnej osobiście przez organ, zamiast przez profesjonalnego pełnomocnika, nie można uznać za brak formalny, który podlega uzupełnieniu na wezwanie sądu zgodnie z art. 49 PostAdmU. Brak spełnienia wymogu przymusu adwokacko-radcowskiego stanowi bezpośrednią podstawę do odrzucenia skargi jako niedopuszczalnej na podstawie art. 178 w zw. z art. 175 § 1 PostAdmU. Należy odróżnić sytuację, w której składający skargę kasacyjną pełnomocnik nie przedstawi swojego umocowania i wówczas jest to brak formalny skargi kasacyjnej, który skutkuje wezwaniem do jego uzupełnienia w trybie art. 49 PostAdmU od wniesienia środka zaskarżenia podpisanego przez nieuprawnioną do tego stronę. W konsekwencji NSA stwierdził, że sporządzenie skargi kasacyjnej przez podmiot nieuprawniony jest brakiem nieusuwalnym, skutkującym odrzuceniem skargi kasacyjnej jako niedopuszczalnej. Nie jest też obowiązkiem sądu, w sytuacji gdy wniesiona skarga kasacyjna została podpisana przez osobę niewymienioną w art. 175 PostAdmU rozważanie, na podstawie treści pisma, jego oznaczenia czy przedłożonych przy nim załączników, czy skargę kasacyjną faktycznie sporządził profesjonalny pełnomocnik, który jednak jej nie podpisał i nie wniósł do sądu z przyczyn wynikających z zasad obiegu korespondencji stosowanych przez organ.
Postanowienie NSA z 7.4.2022 r., II GZ 78/22
