W razie odstąpienia przez wykonawcę od umowy o roboty budowlane, zawartej z podwykonawcą, inwestor nie ponosi odpowiedzialności na podstawie art. 6471 § 5 KC – wynika z uchwały Sądu Najwyższego.
Renata D. była podwykonawcą generalnego wykonawcy „W.” S.A. Po odstąpieniu przez niego od umowy Renata D. domagała się od Gminy K., jako inwestora budowy solidarnie zobowiązanego do zapłaty, kwoty ponad 53 tys. zł. Gmina K. stwierdziła, że odstąpienie przez generalnego wykonawcę od umowy spowodowało, iż żądana przez powódkę kwota utraciła przymiot wynagrodzenia za wykonanie umowy o roboty budowlane, tym samym odpadła podstawa solidarnego zobowiązania generalnego wykonawcy i inwestora wobec powódki, jako podwykonawcy do zapłaty wynagrodzenia.
Sąd I instancji wskazał, że powódkę wiązała pisemna umowa o roboty budowlane z generalnym wykonawcą pozwanej na wykonanie i montaż stolarki aluminiowej na fasadach hali widowiskowo-sportowej, na którą pozwana wyraziła zgodę. Renata D. wykonała zlecone prace. Zgoda w sposób czynny na podwykonawcę oznaczała, że pozwana, jako inwestor, odpowiadała solidarnie za zapłatę wynagrodzenia za wykonane przez powódkę, jako podwykonawcę roboty budowlane, a powódka uprawniona była do żądania zapłaty już od dnia wymagalności żądania, bez potrzeby czekania, na opóźnienie w zapłacie generalnego wykonawcy, czy też jego niewypłacalność. W ocenie sądu, bez znaczenia dla istnienia solidarnego zobowiązania wynikającego z art. 6471 § 5 KC są późniejsze losy stosunku obligacyjnego, między generalnym wykonawcą, a podwykonawcą. Jest to bowiem rodzaj najdalej idącej odpowiedzialności za cudzy dług, dotyczącej wyłącznie następstw związanych z niespełnieniem zapłaty wynagrodzenia za roboty budowlane, jest ona niezależna od czyjejkolwiek winy i ma charakter gwarancyjny.
Rozpoznający apelację Gminy K. sąd II instancji uznał, że w sprawie występuje zagadnienie wymagające wyjaśnienia przez SN, a mianowicie: „Czy, będące realizacją umownego prawa odstąpienia, odstąpienie przez wykonawcę, od zawartej z podwykonawcą umowy o roboty budowlane, na którą inwestor wyraził zgodę, powoduje ustanie, wskazanej w art. 6471 § 5 KC, solidarnej z wykonawcą odpowiedzialności inwestora za zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane przez podwykonawcę, czy też takie odstąpienie pozostaje bez wpływu na istnienie tej odpowiedzialności?”.
Sąd wskazał, że możliwe jest przyjęcie dwóch skrajnych stanowisk. Pierwsze, oparte na założeniu, że skoro przepis art. 6471 § 5 KC nawiązuje do formuły rozszerzonej skuteczności stosunku obligacyjnego wobec inwestora, który nie jest jego stroną, czyniąc go odpowiedzialnym za cudzy dług to wszelkie modyfikacje tego obszaru regulacji są z mocy prawa nieważne. Sankcją nieważności dotknięte są modyfikacje zawarte w samej umowie, jak też innych umowach. W konsekwencji bez znaczenia dla istnienia solidarnego zobowiązania wynikającego z art. 6471 § 5 KC są późniejsze losy stosunku obligacyjnego między wykonawcą a podwykonawcą. Stanowisko to znajduje oparcie w tych poglądach, które wskazują, że funkcją art. 6471 § 5 KC jest stworzenie skutecznego zabezpieczenia zapłaty wynagrodzenia na rzecz podmiotu, który wykonał prace budowlane na rzecz inwestora. Inwestor ponosi solidarną odpowiedzialność za roboty, które określone zostały akceptowanej przez niego umowie o roboty budowlane zawartej przez wykonawcę z podwykonawcą, niezależne od dalszych losów tej umowy. Prowadziłoby to do przyjęcia, że wynikająca z ustawy odpowiedzialność inwestora ma nie tylko charakter samodzielny, ale również nie jest odpowiedzialnością akcesoryjną, uzależnioną od istnienia i zakresu zobowiązania wykonawcy. Uzasadnienie takiego stanowiska wynika z faktu, że to inwestor jest beneficjentem świadczenia realizowanego przez podwykonawcę i dlatego wystarczy sam fakt wykonania przez podwykonawcę usługi w interesie inwestora.
Drugie stanowisko wiąże się z uznaniem, że warunkiem odpowiedzialności inwestora jest istnienie ważnego, opartego na łączącej strony umowie, zobowiązania wykonawcy względem podwykonawcy. Jest to odpowiedzialność szczególna, dlatego przepisy ją określające nie mogą być interpretowane w sposób rozszerzający. Interpretując ściśle art. 6471 § 5 KC, można przyjąć, że inwestor zobowiązany jest wyłącznie w zakresie zapłaty wynagrodzenia należnego podwykonawcy, rozumianego jako należność główna z umowy (zob. wyrok SN z 5.9.2012 r., IV CSK 91/12, niepubl.). Artykułu 6471 § 5 KC nie można traktować jako podstawy solidarnej odpowiedzialności względem podwykonawcy za zapłatę innych należności niż wynagrodzenie. Taki zakres odpowiedzialności inwestora spójny jest z formą jej powstania, wyrażającą się akceptacją zawierającej określone warunki, umowy o roboty budowlane pomiędzy wykonawcą, a podwykonawcą. Inwestor podejmując decyzję o wyrażeniu zgody, akceptuje określone warunki umowy, w szczególności wynagrodzenia, dlatego nie można go na wskazanej podstawie czynić dopowiedzianym za inne niż wynagrodzenie, roszczenia podwykonawcy.
Sąd Najwyższy uznał, że skutkiem odstąpienia przez wykonawcę od umowy o roboty budowlane, zawartej z podwykonawcą, jest brak podstaw do pociągnięcia inwestora do odpowiedzialności na podstawie art. 6471 § 5 KC.
