Skarżący, w obydwu postępowaniach przed sądem krajowym, urodzeni w 1944 r., wykonywali funkcję prokuratora generalnego do momentu osiągnięcia przez nich 65. roku życia, kiedy to, zgodnie z § 50 ust. 1 ustawy o służbie cywilnej kraju związkowego Hesja (dalej jako: HBG), powinni przejść na emeryturę. Wnieśli oni wnioski o przesunięcie przejścia na emeryturę o rok, powołując się na § 50 ust. 3 HBG, zgodnie z którym, jeżeli wymaga tego interes służby przejście na emeryturę może zostać przesunięte w czasie poza granicę 65. roku życia. Wnioski te zostały oddalone z uzasadnieniem, iż interes służby nie wymaga dalszego sprawowania przez nich funkcji.
Sąd krajowy zmierzał do ustalenia m.in., czy dyrektywa Rady 2000/78/WE z 27.11.2000 r. ustanawiająca ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy, stoi na przeszkodzie obowiązywaniu ustawy, takiej jak HBG, która przewiduje obowiązkowe przejście na emeryturę, urzędników mianowanych dożywotnio, w chwili ukończenia przez nich 65. roku życia, z zastrzeżeniem możliwości kontynuowania wykonywania pracy, gdy wymaga tego interes służby, maksymalnie do czasu ukończenia 68. roku życia, gdy celem tej ustawy jest m.in. ustanowienie „korzystnej struktury wiekowej” oraz awans urzędników.
Bezsporne jest, że wygaśnięcie umowy o pracę urzędników kraju związkowego Hesja, a zwłaszcza prokuratorów, gdy osiągną granicę wieku (tj. 65 lat) uprawniającą ich do wypłaty emerytury w pełnej wysokości, stanowi odmienne traktowanie ze względu na wiek. Artykuł 6 ust. 1 dyrektywy 2000/78 przewiduje, że odmienne traktowanie ze względu na wiek nie stanowi dyskryminacji, jeżeli w ramach prawa krajowego zostanie to obiektywnie i racjonalnie uzasadnione zgodnym z przepisami celem, zwłaszcza celami polityki zatrudnienia, rynku pracy i kształcenia zawodowego oraz jeżeli środki mające służyć realizacji tego celu są właściwe i proporcjonalne. Trybunał wskazał, że HBG nie precyzuje wyraźnie celu realizowanego przez § 50 ust. 1. Jednak zdaniem TS przepisu art. 6 ust. 1 dyrektywy 2000//78 nie można interpretować w ten sposób, że brak doprecyzowania w uregulowaniu krajowym odnoszącego się do realizowanego celu, powoduje automatycznie, że jest ono nieuzasadnione. Wobec braku takiego doprecyzowania, ważne jest, aby inne elementy, wynikające z ogólnego kontekstu danego przepisu, pozwoliły na określenie jego celu. Umożliwiając wówczas dokonanie kontroli sądowej jego zgodności z prawem, a także oceny właściwego i koniecznego charakteru środków zastosowanych do realizacji tego celu (wyroki: w sprawie C 411/05, Palacios de la Villa, pkt 56 i 57; w sprawie C 341/08, Petersen, pkt 40 oraz w sprawie C 45/09, Rosenbladt, pkt 58).
Zdaniem sądu krajowego, celem § 50 ust. 1 HBG jest w szczególności utworzenie „korzystnej struktury wiekowej” polegającej na jednoczesnej obecności w gronie osób wykonujących dany zawód młodych pracowników i pracowników, znajdujących się na wyższym szczeblu kariery. Z dążeniem do ustanowienia równowagi międzypokoleniowej wiążą się też inne cele, takie jak: skuteczne planowanie odejść na emeryturę i zatrudniania nowych pracowników, wspieranie zatrudnienia oraz awansów młodych pracowników, a także zapobieganie sporom dotyczącym zdolności pracownika do wykonywania swojej pracy po osiągnięciu emerytalnego wieku.
Sąd krajowy rozważał również kwestię, czy przepis § 50 ust. 1 HBG nie służy raczej interesowi pracodawcy niż interesowi ogólnemu, ponieważ został przyjęty przez jeden kraj związkowy i dotyczy tylko części urzędników, tj. urzędników mianowanych dożywotnio, do których należą prokuratorzy. Trybunał potwierdzi, że celami, które można uważać za „zgodne z przepisami”, w rozumieniu art. 6 ust. 1 dyrektywy 2000/78, są cele będące w interesie ogólnym, różniące się od celów czysto indywidualnych związanych z sytuacją danego pracodawcy (wyrok w sprawie C 388/07, Age Concern England, pkt 46; zob. Dyskryminacja ze względu na wiek, opr. E. Skibińska, MoP Nr 8/2009). Trybunał uznał, że władze krajowe, regionalne lub sektorowe powinny mieć możliwość zmiany środków podejmowanych dla realizacji zgodnego z przepisami celu interesu ogólnego, dostosowując je przykładowo do ewolucji sytuacji zatrudnienia w danym państwie członkowskim (wyrok w sprawie Palacios de la Villa, pkt 70). Okoliczność, że przepis został przyjęty na poziomie regionalnym nie stanowi przeszkody dla tego, aby realizował on cel zgodny z przepisami w rozumieniu art. 6 ust. 1 dyrektywy 2000/78.
Trybunał przyznał, że w ramach zawodów, w których liczba stanowisk jest ograniczona, przejście na emeryturę z powodu osiągnięcia wieku określonego w ustawie, może ułatwić dostęp młodych osób do zatrudnienia (w odniesieniu do dentystów, którzy podpisali umowy z kasami chorych – wyrok w sprawie Petersen, pkt 70, a w przypadku profesorów uniwersytetów – wyrok w sprawie Georgiev, pkt 52).
Trybunał przyznał, że środek umożliwiający obowiązkowe przejście na emeryturę pracownika, który ukończył 65 rok życia może być zgodny z celem polegającym na wspieraniu zatrudnienia i nie może być uznany za zagrażający w nadmierny sposób słusznym żądaniom odnośnych pracowników, ponieważ otrzymają oni emeryturę, w wysokości której nie można uznać za nieracjonalną (wyrok w sprawie Palacios de la Villa, pkt 73). Z akt spraw wynika, że prokuratorzy przechodzą na emeryturę, co do zasady, wraz z ukończeniem 65. roku życia, uzyskując prawo do emerytury w pełnej wysokości, co odpowiada około 72% ich ostatniej pensji. Ponadto, prawo krajowe nie uniemożliwia tym osobom wykonywania innej działalności zawodowej bez ograniczeń wiekowych, np. doradca prawny.
Dlatego TS uznał, że środek przewidujący przejście na emeryturę prokuratorów, którzy ukończyli 65 rok życia, nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia przywołanych wyżej celów.
| Reasumując TS orzekł, że dyrektywa 2000/78 nie stoi na przeszkodzie obowiązywaniu ustawy, takiej jak HBG, która przewiduje obowiązkowe przejście na emeryturę urzędników mianowanych dożywotnio, z chwilą ukończenia przez nich 65. roku życia, z zastrzeżeniem możliwości kontynuowania przez nich wykonywania pracy, gdy wymaga tego interes służby, w zakresie, w jakim celem tej ustawy jest ustanowienie „korzystnej struktury wiekowej”, mającej wspierać zatrudnienie i awans młodych pracowników, zoptymalizowanie zarządzania zasobami ludzkimi i tym samym zapobieganie sporom dotyczącym zdolności pracownika do wykonywania swojej pracy po osiągnięciu przez niego pewnego wieku, a ponadto ustawa ta pozwala na osiągnięcie tego celu za pomocą właściwych i koniecznych do tego środków. |
Wyrok TS z 21.7.2011 r. w sprawach połączonych C 159/10 i C 160/10, Gerhard Fuchs (C-159/10), Peter Köhler (C-160/10) przeciwko Land Hessen
opracowała: dr Ewa Skibińska
adiunkt na WPiA UKSW w Warszawie
