Sąd Najwyższy stwierdził, że Krajowa Rada Sądownictwa (dalej jako: Rada) dokonując wyboru kandydatów na sędziego musi kierować się ustawowymi kryteriami. Niedopuszczalne jest więc przyjęcie za decydującą przesłankę niewskazanego przez ustawodawcę „sposobu prezentacji na wideokonferencji”. Za dyskryminujące należy też uznać stosowanie pozaustawowego kryterium „orzekania w sądzie”, jeśli dotyczy ono tylko jednego z kandydatów.
Postępowanie przed Radą
Rada postanowiła przedstawić Prezydentowi RP wniosek o powołanie A.L. do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w G. W uzasadnieniu uchwały wskazano, że Rada oceniając kandydatów uwzględniła: ich kwalifikacje, doświadczenie zawodowe, poziom wiedzy w dziedzinie administracji publicznej oraz prawa administracyjnego i innych dziedzin prawa związanych z działaniem organów administracji publicznej, opinie przełożonych, rekomendacje oraz inne dołączone dokumenty, a także sposób prezentacji w trakcie wideokonferencji. Zdaniem KRS, zarówno długoletnie doświadczenie na stanowisku pozaetatowego członka SKO w E., jak również praca w WSA w G. kolejno na stanowiskach: asystenta sędziego, referendarza sądowego i starszego referendarza sądowego pozwoliły A.L. osiągnąć wysoki poziom wiedzy w wyżej wskazanych dziedzinach prawa. Ponadto A.L. najlepiej zaprezentowała się w trakcie wideokonferencji odpowiadając merytorycznie na zadawane pytania, co potwierdza jej wysokie kwalifikacje zawodowe.
W ocenie Rady pozostali uczestnicy postępowania również posiadają wiedzę z dziedziny prawa administracyjnego, jednak żaden z nich nie ma doświadczenia w zakresie samodzielnego orzekania w sądzie administracyjnym. Ich kandydatury zostały ocenione niżej zarówno na podstawie zebranej dokumentacji, jak również w kontekście prezentacji podczas wideokonferencji.
Stanowisko SN
Na skutek odwołań trojga kandydatów SN uchylił zaskarżoną uchwałę i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia stwierdzając, że uzasadnienie zaskarżonej uchwały zostało sporządzone w sposób uniemożliwiający kontrolę instancyjną. Jak wskazano, celem postępowania przed Radą jest wyłonienie możliwie najlepszych kandydatów na urząd sędziego. Rada uzasadniając treść podjętej uchwały ma obowiązek wyjaśnienia, jakimi kryteriami kierowała się przy wyborze kandydatów. Przy czym uzasadnienie to ma na celu nie tylko umożliwienie kandydatom porównania swojej kandydatury z innymi oraz zweryfikowanie czy zachowane zostały wszystkie zasady proceduralne postępowania nominacyjnego (zob. wyrok SN z 24.3.2021 r., I NKRS 26/21, Legalis), ale również wykazanie, że Rada przy dokonywaniu oceny kandydatów kierowała się przejrzystymi, jednolitymi i sprawiedliwymi kryteriami selekcyjnymi (zob. wyrok SN z 12.5.2021 r., I NKRS 34/21, Legalis). Rada ma też obowiązek uzasadnienia, dlaczego dany kandydat nie uzyskał rekomendacji (zob. wyrok SN z 27.3.2019 r., I NO 5/19, Legalis).
W ocenie SN organ dokonał wyboru w sposób dowolny, stosując nieprzewidziane w ustawie kryteria i nie uzasadniając w istocie na czym miało polegać spełnianie przyjętych kryteriów przez rekomendowanego kandydata w sposób wyższy od pozostałych. Uzasadniając wybór A.L. Rada wskazała, że decydującymi o jej wyborze kryteriami było orzekanie w sądzie administracyjnym oraz zaprezentowanie się w trakcie wideokonferencji. Sąd Najwyższy wskazał, że kryteria wyboru kandydatów na stanowiska sędziowskie precyzyjnie określa art. 35 ust. 2 ustawy z 12.5.2011 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa (t. jedn.: Dz.U. z 2021 r. poz. 269; dalej jako: KrRadSądU). W regulacji tej brak jest kryterium wcześniejszego orzekania w sądzie, w którym kandydat ubiega się o stanowisko. Sąd Najwyższy zaznaczył, że kwestia orzekania w sądzie może być powiązana z ustawowym kryterium doświadczenia zawodowego, jednak aby można było je uwzględnić konieczne jest aby w konkursie na stanowisko sędziego uczestniczyły osoby, które tym kryterium mogą ze sobą „konkurować”. Natomiast przyjęcie tego kryterium i określenie go jako decydujące w sytuacji, gdy ma ono zastosowanie wyłącznie do jednego z kandydatów, gdyż pozostali kwalifikują się innym doświadczeniem zawodowym powoduje, że ma ono charakter dyskryminacyjny względem pozostałych kandydatów.
Również wskazanie jako drugiego z decydujących kryteriów nieprzewidzianego w przepisach KrRadSądU „najlepszego sposobu zaprezentowania się w trakcie wideokonferencji” narusza art. 2, 32 i 60 Konstytucji RP w zw. z art. 35 ust. 2 pkt 1 KrRadSądU. Jest ono niesprawdzalne, skoro w posiedzeniu uczestniczyli tylko niektórzy członkowie Rady, czyli 3-osobowy zespół, oraz kandydat, którego dotyczyło przesłuchanie. Ocena Rady, że to A.L. najlepiej zaprezentowała się w trakcie wideokonferencji jest zatem oceną dowolną. Dodatkowo kryterium to nie było jednolicie stosowane bowiem jeden z kandydatów, który nie uczestniczył w wideokonferencji, uzyskał w trakcie głosowania drugi wynik. Zdaniem SN uzasadnienie zaskarżonej uchwały uniemożliwia przeprowadzenie jej realnej kontroli bowiem Rada nie wskazała co było przedmiotem zadawanych pytań i jak odpowiadała A.L. Uzyskane odpowiedzi i ich ocena nie zostały zestawione z odpowiedziami innych kandydatów, nie wyjaśniono też z jakich powodów te akurat odpowiedzi uznano za najlepsze. Tym bardziej, że niektórzy z odwołujących się wskazywali, iż nie zostały im zadane żadne pytania wymagające merytorycznej odpowiedzi.
W ocenie SN wynikający z art. 33 ust. 1 KrRadSądU wymóg wszechstronnego rozważenia okoliczności sprawy oznacza konieczność zestawienia oceny kwalifikacji i pozostałych kryteriów przewidzianych w art. 35 ust. 2 pkt 1 KrRadSądU wobec wszystkich kandydatów. Za naruszenie tego wymogu uznać należy posłużenie się przez Radę kryteriami, które nie zostały przewidziane w ustawie a dodatkowo dotyczyły tylko jednego kandydata, zatem w odniesieniu do pozostałych powinny zostać uznane za kryteria dyskryminujące. Rada powinna wykazać z jakich powodów uznała, że 10-letnie doświadczenie zawodowe pozaetatowego członka SKO oraz praca w charakterze referendarza sądowego pozwoliły na uznanie A.L. za najlepszego kandydata w procedurze nominacyjnej. Sąd Najwyższy podkreślił też, że referendarz sądowy dokonuje czynności procesowych, które mają charakter czynności „technicznych” i nie wymagają przeprowadzania skomplikowanych procesów wykładni przepisów prawa. Istnieje zatem poważna wątpliwość czy wykonywanie przewidzianych dla referendarza sądowego czynności stanowi samodzielne orzekanie „w sprawie sądowoadministracyjnej”.
Wyrok SN z 16.2.2022 r., I NKRS 59/21
