Stan faktyczny
W sporze pomiędzy SR i EW (matka i ojciec dziecka) o przyznanie opieki nad dzieckiem przed rumuńskimi sądami, brat, siostra i dziadek ze strony ojca, wnieśli o dopuszczenie ich do sprawy w charakterze interwenientów popierających żądania EW. Owi interwenienci mieszkają we Francji. Rumuński sąd postanowił, aby orzec w przedmiocie dopuszczalności tych wniosków, że SR i EW są zobowiązani do zapewnienia tłumaczenia na język francuski wezwań wydanych przez ten sąd w celu doręczenia ich interwenientom, zgodnie z przepisami rozporządzenia (WE) Nr 1393/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z 13.11.2007 r. dotyczącego doręczania w państwach członkowskich dokumentów sądowych i pozasądowych w sprawach cywilnych i handlowych („doręczanie dokumentów”). SR i EW odmówili wpłacenia zaliczki na pokrycie kosztów związanych z tłumaczeniem, uważając, że te koszty powinien pokryć ten sąd, jako wnioskodawca w rozumieniu art. 5 ust. 2 rozporządzenia Nr 1393/2007.
Pytanie prejudycjalne
Czy art. 5 ust. 2 rozporządzenia Nr 1393/2007 należy interpretować w ten sposób, że sąd nakazujący przekazanie dokumentów sądowych osobom trzecim, które wniosły o dopuszczenie do sprawy w charakterze interwenienta, należy uznać za „wnioskodawcę” w rozumieniu owego przepisu?
Stanowisko TS
Zgodnie z art. 5 ust. 2 rozporządzenia Nr 1393/2007 wszelkie koszty związane z tłumaczeniem dokumentu poniesione przed jego przekazaniem pokrywa wnioskodawca, bez uszczerbku dla ewentualnej późniejszej decyzji sądu lub właściwego organu w sprawie obciążenia kosztami. W związku z tym, że rozporządzenie Nr 1393/2007 nie zawiera definicji pojęcia „wnioskodawcy”, Trybunał stwierdził, iż art. 5 ust. 2 rozporządzenia Nr 1393/2007 należy interpretować w świetle jego kontekstu oraz celów realizowanych przez rozporządzenie Nr 1393/2007 (wyrok TS z 8.5.2008 r., Weiss und Partner, C-14/07, pkt 45). Ponadto TS wskazał, że geneza unijnego przepisu może również zawierać elementy istotne dla jego wykładni (wyrok TS z 10.12.2018 r., Wightman i in., C-621/18, pkt 47).
Odnosząc się do wykładni systemowej i historycznej art. 5 ust. 2 rozporządzenia Nr 1393/2007 Trybunał stwierdził, że w treści tego przepisu dokonano rozróżnienia między wnioskodawcą, który pokrywa ewentualne koszty tłumaczenia przed przekazaniem dokumentu, a sądem lub właściwym organem rozpoznającym sprawę w państwie członkowskim (z którego pochodzi dokument), który może wydać ewentualną późniejszą decyzję w sprawie obciążenia kosztami. To rozróżnienie między wnioskodawcą a sądem krajowym rozpoznającym sprawę wynika również z orzecznictwa TS dotyczącego rozporządzenia Nr 1393/2007, a w szczególności z wyroku z 16.9.2015 r., Alpha Bank Cyprus (C-519/13, pkt 41–43). W tym wyroku Trybunał podkreślił, po pierwsze, że do sądu rozpoznającego sprawę w państwie członkowskim, z którego pochodzi dokument, należy rozstrzygnięcie kwestii o istotnym charakterze, jeżeli są one źródłem sporu między wnioskodawcą a adresatem, a po drugie, że sąd ten powinien czuwać nad tym, aby odpowiednie prawa zainteresowanych stron, mianowicie wnioskodawcy i adresata, były chronione w sposób zrównoważony. Podobne rozróżnienie wynika z postanowienia z 28.4.2016 r., Alta Realitat (C-384/14, pkt 75), w którym Trybunał rozważał możliwość, że przed wszczęciem postępowania w sprawie doręczenia dokumentu, sąd rozpoznający sprawę będzie musiał dokonać pierwszej prowizorycznej oceny umiejętności językowych adresata w celu ustalenia, w porozumieniu z wnioskodawcą, czy konieczne jest tłumaczenie dokumentu. Trybunał stwierdził również, że art. 5 ust. 1 rozporządzenia Nr 1393/2007 dokonuje rozróżnienia równoważnego z tym, gdy stanowi, że jednostka przekazująca, której wnioskodawca oddaje dokument do przekazania, poucza wnioskodawcę, iż adresat może odmówić przyjęcia dokumentu, jeżeli nie został on sporządzony w jednym z języków, o których mowa w art. 8. Jednostkami przekazującymi są, zgodnie z art. 2 ust. 1 rozporządzenia Nr 1393/2007, urzędnicy państwowi, organy lub inne osoby właściwe do przekazywania dokumentów sądowych lub pozasądowych, które mają zostać doręczone w innym państwie członkowskim. Trybunał stwierdził, że w niniejszej sprawie sąd odsyłający działa jako jednostka przekazująca.
Z motywu 4 rozporządzenia Nr 1393/2007 wynika, że główna część uchylonego nim rozporządzenia Nr 1348/2000 opierała się na postanowieniach Konwencji dotyczącej doręczania w państwach członkowskich Unii Europejskiej dokumentów sądowych i pozasądowych w sprawach cywilnych i handlowych. Trybunał zaznaczył, że Sprawozdanie wyjaśniające do tej Konwencji, ma znaczenie dla wykładni rozporządzenia Nr 1393/2007 (wyrok TS z 11.11.2015 r., Tecom Mican i Arias Domínguez, C-223/14, pkt 40). Komentarz do art. 5 ust. 2 owej Konwencji, którego treść jest identyczna z art. 5 ust. 2 rozporządzenia Nr 1393/2007, zawarty w tym Sprawozdaniu, uściśla bowiem, że „termin »wnioskodawca« oznacza w każdym przypadku stronę zainteresowaną przekazaniem dokumentu. W konsekwencji nie może chodzić o sąd”.
Wobec powyższego TS stwierdził, że z wykładni systemowej i historycznej art. 5 ust. 2 rozporządzenia Nr 1393/2007 wynika, że gdy sąd nakazuje przekazanie dokumentów sądowych osobom trzecim, które wnoszą o dopuszczenie do sprawy w charakterze interwenienta, ten sąd nie może zostać uznany za „wnioskodawcę” w rozumieniu tego przepisu dla celów pokrycia ewentualnych kosztów tłumaczenia poprzedzających przekazanie tych dokumentów.
W ocenie TS powyższe stwierdzenie znajduje potwierdzenie w wykładni teleologicznej rozporządzenia Nr 1393/2007. Trybunał wyjaśnił już, że rozporządzenie to zmierza do ustanowienia, jak wynika z jego motywu 2, mechanizmu doręczania wewnątrz Unii dokumentów sądowych i pozasądowych w sprawach cywilnych i handlowych w perspektywie prawidłowego funkcjonowania rynku wewnętrznego. Tym samym w celu poprawy skuteczności i szybkości postępowań sądowych oraz w celu zapewnienia prawidłowego zarządzania wymiarem sprawiedliwości rozporządzenie Nr 1393/2007 ustanawia zasadę bezpośredniego przekazywania dokumentów sądowych i pozasądowych między państwami członkowskimi, co powoduje uproszczenie i przyspieszenie postępowań (wyrok Alpha Bank Cyprus, pkt 29, 30). Niemniej TS podkreślił, że rozporządzenie Nr 1393/2007 należy interpretować w taki sposób, aby w każdym konkretnym przypadku zagwarantowana była właściwa równowaga między interesami wnioskodawcy i adresata dokumentu poprzez pogodzenie celów polegających na skuteczności i szybkości przekazywania dokumentów procesowych z wymogiem zapewnienia odpowiedniej ochrony prawa do obrony adresata tych dokumentów (postanowienie Alta Realitat, pkt 51). Ponadto TS wskazał, że chociaż z jednej strony, dla umożliwienia adresatowi dokumentu rzeczywistego skorzystania z prawa do obrony istotne jest, aby dany dokument został sporządzony w zrozumiałym dla niego języku, to jednak z drugiej strony, wnioskodawca nie powinien ponosić negatywnych konsekwencji odmowy przyjęcia nieprzetłumaczonego dokumentu mającej charakter wyłącznie opóźniający i w sposób oczywisty stanowiącej nadużycie, jeżeli zostanie wykazane, że jego adresat rozumie język, w którym dokument ten został sporządzony. W związku z tym do sądu, przed którym toczy się postępowanie w państwie członkowskim, z którego pochodzi dokument, należy obowiązek jak najlepszej ochrony interesów każdej ze stron, w szczególności poprzez zbadanie wszystkich okoliczności faktycznych i przekonujących dowodów wykazujących rzeczywiście umiejętności językowe adresata (postanowienie Alta Realitat, pkt 78, 79). Natomiast, zdaniem TS, wykładnia, zgodnie z którą sąd rozpoznający sprawę w państwie członkowskim, z którego pochodzi dokument, należy uznać za wnioskodawcę w rozumieniu art. 5 ust. 2 rozporządzenia Nr 1393/2007, byłaby sprzeczna z ciążącym na tym sądzie obowiązkiem zapewnienia właściwej równowagi między interesami wnioskodawcy a interesami adresata dokumentu. Poszanowanie takiego obowiązku oznacza bowiem nieuchronnie, że organ, na którym on spoczywa, zajmuje bezstronne stanowisko w stosunku do interesów wnioskodawcy i interesów adresata. Wynika z tego, że organ ten nie może być tożsamy z jednym z tych zainteresowanych podmiotów, a mianowicie z wnioskodawcą.
Reasumując TS orzekł, że art. 5 ust. 2 rozporządzenia Nr 1393/2007 należy interpretować w ten sposób, iż jeżeli sąd nakazuje przekazanie dokumentów sądowych osobom trzecim, które wniosły o dopuszczenie do sprawy w charakterze interwenienta, tego sądu nie można uznać za „wnioskodawcę” w rozumieniu owego przepisu.
Wyrok TS z 2.6.2022 r., SR (Koszty tłumaczeń w postępowaniu cywilnym), C-196/21
