Sąd Najwyższy wyjaśnił, że w skardze nadzwyczajnej trzeba wykazać, w jaki konkretnie sposób wyrok sądu powszechnego narusza podstawowe zasady i gwarancje konstytucyjne, składające się na klauzulę demokratycznego państwa prawa. Nie wystarczy ogólne powołanie się na konieczność uchylenia wyroku z uwagi na konieczność zapewnienia ochrony konsumenta – kredytobiorcy jako słabszej strony stosunków cywilnoprawnych z przedsiębiorcą.

Stan faktyczny

W.S. w 2014 r. zawarł umowę kredytu konsumenckiego na cele konsumpcyjne ze Spółdzielczą Kasą Oszczędnościowo-Kredytową w W. (dalej jako: SKOK w W.). Kwota kredytu wynosiła 15 tys. zł, natomiast kwota 5032,17 zł obejmowała całkowity koszt szacunkowy, na który składały się: oprocentowanie, opłata przygotowawcza, koszty związane z ustanowieniem zabezpieczeń oraz koszty usług dodatkowych. Kredytobiorca zobowiązał się do spłaty kredytu w 36 miesięcznych ratach a SKOK w W. zastrzegł sobie prawo do wypowiedzenia umowy m.in. w przypadku, gdy kredytobiorca nie zapłaci w terminie dwóch pełnych rat kredytu. Skutkiem wypowiedzenia było prawo do postawienia należności w stan natychmiastowej wymagalności. Ponieważ W.S. po uregulowaniu zaledwie 8 rat zaprzestał regulowania należności, SKOK w W. ponad rok od spłaty ostatniej raty wypowiedział umowę. Po upływie terminu wypowiedzenia umowa uległa rozwiązaniu, a dłużnik został zobowiązany do spłaty całości zadłużenia. W 2019 r. Syndyk Masy Upadłości SKOK w W. w upadłości likwidacyjnej wytoczył przeciwko W.S. powództwo o zapłatę, wnosząc o zasądzenie kwoty 17 520,31 zł wraz z umownymi odsetkami za opóźnienie.

Sąd Rejonowy w Ł. uwzględnił w całości żądanie pozwu, zaś Sąd Okręgowy w Ł. oddalił apelację W.S. Sądy obu instancji stwierdziły, że umowa kredytu została skutecznie wypowiedziana. SKOK w W. dwukrotnie wzywał W.S. do zapłaty zaległości, jednak dłużnik nie odpowiedział na pisma i nie wykazał żadnej inicjatywy w celu spłaty zobowiązania np. poprzez złożenie wniosku o restrukturyzację zadłużenia. Sądy uznały też, że wbrew zarzutom W.S., roszczenie nie przedawniło się. Kredyt nie jest świadczeniem okresowym, o jakim mowa w art. 118 KC, tylko jednorazowym, choć płatnym w ratach. W rezultacie terminem jego wymagalności, w świetle art. 120 § 1 KC, jest data ostatecznej spłaty zadłużenia, które w tej sprawie stało się wymagalne po upływie 30-dniowego okresu wypowiedzenia. Ponadto bieg przedawnienia został przerwany na skutek wytoczenia powództwa.

Skarga nadzwyczajna

Rzecznik Finansowy, na podstawie art. 89 § 1 i 2 ustawy z 8.12.2017 r. o Sądzie Najwyższym (t. jedn.: Dz.U. z 2021 r. poz. 1904; dalej jako: SNU), wniósł skargę nadzwyczajną z uwagi na konieczność zapewnienia zgodności z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej. W ocenie Rzecznika Finansowego orzeczenie Sądu Okręgowego w Ł. powinno być wyeliminowane z obrotu prawnego, ponieważ narusza określone w Konstytucji RP zasady oraz prawa człowieka i obywatela, takie jak: prawidłowość działania władzy publicznej, równość wobec prawa oraz ochrona konsumenta jako słabszej strony stosunków cywilnoprawnych z przedsiębiorcą. Rzecznik Finansowy twierdził też, że skoro każda z rat kredytu posiada inny termin wymagalności to termin przedawnienia dla każdej z nich biegnie osobno. W konsekwencji dochodzone roszczenie powinno w części ulec oddaleniu jako przedawnione.

Stanowisko SN

Sąd Najwyższy odrzucił skargę uznając ją za niedopuszczalną. Zgodnie z art. 89 § 1 SNU, jeżeli jest to konieczne dla zapewnienia zgodności z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej, od prawomocnego orzeczenia sądu powszechnego lub sądu wojskowego kończącego postępowanie w sprawie może być wniesiona skarga nadzwyczajna, o ile: orzeczenie narusza zasady lub wolności i prawa człowieka i obywatela określone w Konstytucji lub orzeczenie w sposób rażący narusza prawo przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie, lub zachodzi oczywista sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego – a orzeczenie nie może być uchylone lub zmienione w trybie innych nadzwyczajnych środków zaskarżenia. Skarga nadzwyczajna stanowi odstępstwo od konstytucyjnej zasady stabilności stosunków prawnych ukształtowanych prawomocnymi orzeczeniami sądowymi, dlatego jest ona obwarowana szczególnymi wymogami. Skarga ta może być wniesiona wyłącznie przez podmioty szczególnie legitymowane w określonym ustawowo czasie. Jej dopuszczalność uzależniona jest od spełnienia szczególnych warunków m.in. może być wniesiona tylko raz od tego samego orzeczenia w interesie tej samej strony, nie można jej oprzeć na zarzutach, które były przedmiotem rozpoznawania skargi kasacyjnej lub kasacji przyjętej do rozpoznania przez SN, jest niedopuszczalna w pewnych kategoriach spraw.

Sąd Najwyższy uznał, że Rzecznik Finansowy nie wykazał podstawy ogólnej skargi nadzwyczajnej, czyli na czym dokładnie polega niezgodność zaskarżonego orzeczenia z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej. W skardze pomieszano podstawy ogólne skargi z jedną z jej podstaw szczegółowych, ponieważ nie można powołać się na naruszenie zasad lub wolności i praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji RP na podstawie art. 89 § 1 in principio SNU, tylko na podstawie art. 89 § 1 pkt 1 SNU. Również zarzuty naruszenia prawidłowości działania władzy publicznej w rozumieniu ochrony obywatela przed arbitralnością władzy publicznej, równości wobec prawa oraz ochrony konsumenta, mogą być kwalifikowane zarówno do przesłanki ogólnej z art. 89 § 1 in principio SNU, jak i przesłanki funkcjonalnej z art. 89 § 1 pkt 1 SNU. W konsekwencji SN uznał, że Rzecznik Finansowy nie dopełnił obowiązku wskazania na czym konkretnie, na gruncie realiów tej sprawy, miałaby polegać podstawa ogólna, o której mowa w art. 89 § 1 in principio SNU. Przede wszystkim w skardze nadzwyczajnej w żaden sposób nie wykazano, że uchylenie zaskarżonego wyroku SO w Ł. jest konieczne dla zapewnienia zgodności z zasadą demokratycznego państwa prawnego, urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej. Rzecznik Finansowy nie uzasadnił, w jaki sposób postępowanie sądowe przeprowadzone przez sąd powszechny w niniejszej sprawie i wydany wyrok, miały naruszyć podstawowe zasady i gwarancje konstytucyjne, składające się na klauzulę demokratycznego państwa prawa. Użyte w skardze sformułowania zostały uznane przez SN za ogólnikowe i w efekcie niewystarczające.

Postanowienie SN z 2.3.2023 r., II NSNc 20/23