Stan faktyczny sprawy C 585/08 dotyczył sporu P. Pammer, zamieszkałego w Austrii z Reederei Karl Schlüter GmbH & Co KG (dalej jako: Reederei), spółką z siedzibą w Niemczech, z którą zawarł umowę dotyczącą podróży frachtowcem z Triestu na Daleki Wschód. Jednakże P. Pammer zarezerwował podróż za pośrednictwem międzynarodowej spółki z siedzibą w Niemczech (spółki pośredniczącej). Jednakże P. Pammer odmówił rozpoczęcia podróży i zażądał zwrotu zapłaconej za niej kwoty z tego względu, że opis na stronie internetowej spółki pośredniczącej nie odpowiadał jego zdaniem warunkom oferowanym na statku. Ponieważ spółka Reederei zwróciła mu tylko część tej kwoty, wystąpił z pozwem o zwrot pozostałej kwoty do sądu austriackiego. Reederei stwierdziła, że nie prowadzi w Austrii żadnej działalności gospodarczej i podniosła zarzut braku jurysdykcji tego sądu.
Stan faktyczny sprawy C 144/09 odnosił się do sporu pomiędzy Hotel Alpenhof GesmbH, znajdujący się w Austrii, a konsumentem O. Hellerem, zamieszkałym w Niemczech. Zapoznawszy się z ofertą tego hotelu na jego stronie internetowej, O. Heller zarezerwował kilka pokoi. Rezerwacja i jej potwierdzenie zostały dokonane pocztą elektroniczną. Następnie O. Heller zakwestionował usługi hotelu i opuścił go bez opłacenia rachunku. Hotel wniósł zatem powództwo do sądu austriackiego o zapłatę odpowiedniej kwoty. O. Heller podniósł zarzut braku jurysdykcji sądu, do którego skierowany został pozew. Uważał on, że zgodnie z art. 15 ust. 1 lit. c) rozporządzenia Rady (WE) Nr 44/2001 z 22.12.2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych, jako konsumenta można pozwać go wyłącznie przed sądy państwa członkowskiego, na terytorium którego ma swoje miejsce zamieszkania, tzn. przed sądy niemieckie.
Ze względu na podobieństwo pytań prejudycjalnych Trybunał połączył obie sprawy do wydania wyroku.
Na początku TS rozstrzygnął wątpliwości w sprawie C 585/08 dotyczące kwalifikacji umowy mającej za przedmiot podróż frachtowcem, jako umowy przewozu, o której mowa w art. 15 ust. 3 rozporządzenia Nr 44/2001. Zdaniem TS umowa mająca za przedmiot podróż frachtowcem, taka w sprawie C 585/08, stanowi umowę przewozu, która za cenę ryczałtową łączy przewóz i nocleg w rozumieniu art. 15 ust. 3 rozporządzenia Nr 44/2001i tym samym podlega przepisom jurysdykcyjnym przewidzianym w rozdziale II sekcja 4 rozporządzenia Nr 44/2001
Następnie TS odniósł się do kwestii, według jakich kryteriów można uznać, że przedsiębiorca, którego działalność prezentowana jest na jego stronie internetowej lub na stronie pośrednika, „kieruje” swoją działalność do państwa członkowskiego, na terytorium którego konsument ma miejsce zamieszkania, w rozumieniu art. 15 ust. 1 lit. c) rozporządzenia Nr 44/2001.
Artykuł 15 ust. 1 lit. c) stanowi odstępstwo zarówno od ogólnego przepisu jurysdykcyjnego ustanowionego w art. 2 ust. 1 rozporządzenia Nr 44/2001, przyznającego właściwość sądom państwa członkowskiego, na terytorium którego pozwany ma miejsce zamieszkania, jak i od szczególnego przepisu jurysdykcyjnego w dziedzinie umów lub roszczeń wynikających z umowy ustanowionego w art. 5 pkt 1 tego rozporządzenia, zgodnie z którym sądem właściwym jest sąd miejsca, gdzie zobowiązanie zostało wykonane albo miało być wykonane (wyrok w sprawie C 464/01, Gruber, pkt 34). Gdyby działalność przedsiębiorcy należało uznać za „kierowaną do” państwa członkowskiego, na terytorium którego konsument ma miejsce zamieszkania, w rozumieniu art. 15 ust. 1 lit. c) rozporządzenia Nr 44/2001, wynikałoby z tego dla sprawy C 585/08, że sądy austriackie byłyby właściwe zgodnie z art. 16 ust. 1 tego rozporządzenia, jeżeli konsument zdecydowałby się na wniesienie sprawy do nich, a nie do sądów państwa członkowskiego, w którym siedzibę ma pozwany, tj. do sądów niemieckich. W sprawie C 144/09 ze względu na to, że konsument ma miejsce zamieszkania w Niemczech, zgodnie z art. 16 ust. 2 tego rozporządzenia właściwe byłyby sądy tego państwa członkowskiego, a nie sądy państwa członkowskiego, na terytorium którego znajduje się powód, czyli Austrii.
Rozporządzenie Nr 44/2001 nie zawiera definicji zawartego w art. 15 ust. 1 lit. c) pojęcia działalności „kierowanej do” państwa członkowskiego, na terytorium którego konsument ma miejsce zamieszkania. Trybunał uznał, że celem zastosowania tego przepisu przedsiębiorca musi wyrazić swoją wolę ustanowienia relacji gospodarczych z konsumentem z jednego lub kilku państw członkowskich włącznie z tym, na terytorium którego konsument ma miejsce zamieszkania.
Trybunał stwierdził, że w celu ustalenia, czy można uznać, iż przedsiębiorca, którego działalność jest prezentowana na jego stronie internetowej lub na stronie pośrednika, „kieruje” działalność do państwa członkowskiego, na terytorium którego konsument ma miejsce zamieszkania, w rozumieniu art. 15 ust. 1 lit. c) rozporządzenia Nr 44/2001, należy zbadać, czy przed ewentualnym zawarciem umowy z konsumentem z tych stron internetowych i ogólnej działalności przedsiębiorcy wynika, że zamierzał on prowadzić interesy z konsumentami zamieszkałymi w jednym lub kilku państwach członkowskich włącznie z tym, w którym konsument ma miejsce zamieszkania, w tym znaczeniu, że był gotowy do zawarcia z nimi umowy. Zdaniem TS następujące elementy, których lista nie jest jednakże wyczerpująca, mogą stanowić oznaki pozwalające na uznanie, że działalność przedsiębiorcy jest kierowana do państwa członkowskiego, w którym konsument ma miejsce zamieszkania, a mianowicie: międzynarodowy charakter działalności, podanie tras z jednego lub kilku państw członkowskich do miejsca, gdzie przedsiębiorca ma siedzibę, użycie języka lub waluty innych niż używane zwyczajowo w państwie członkowskim, w którym przedsiębiorca ma siedzibę, z możliwością rezerwacji i potwierdzenia rezerwacji w tym innym języku, podanie numerów telefonicznych z międzynarodowym numerem kierunkowym, zaangażowanie środków w usługę odsyłania w internecie u operatora wyszukiwarki w celu ułatwienia konsumentom zamieszkałym w różnych państwach członkowskich dostępu do strony przedsiębiorcy lub pośrednika, używanie domeny pierwszego poziomu innej niż domena państwa członkowskiego, w którym przedsiębiorca ma siedzibę oraz wzmianka o międzynarodowej klienteli złożonej z klientów zamieszkałych w różnych państwach członkowskich.
Trybunał wskazał, że do sądu krajowego należy zbadanie, czy oznaki te występują. Natomiast sama dostępność strony internetowej przedsiębiorcy lub pośrednika w państwie członkowskim, na terytorium którego konsument ma miejsce zamieszkania – zdaniem TS – nie jest wystarczająca. To samo dotyczy podania adresu elektronicznego, jak również innych namiarów czy użycia języka lub waluty, które są zwyczajowo używane w państwie członkowskim, w którym przedsiębiorca ma siedzibę.
Wyrok TS z 7.12.2010 r. w sprawach połączonych C 585/08 i C 144/09, Peter Hammer przeciwko Reederei Karl Schlüter GmbH & Co KG (C 585/08) oraz Hotel Alpenhof GesmbH przeciwko Oliver Heller (C 144/09)
opracowała: dr Ewa Skibińska
adiunkt na WPiA UKSW w Warszawie
