Stan epidemii w Polsce
20 marca br. weszło w życie rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii (Dz.U. poz. 491). Od tej daty do dnia odwołania wstrzymano przemieszczanie się pasażerów w transporcie kolejowym wykonywanym z przekroczeniem granicy RP, a każda osoba przekraczająca granicę państwową w celu udania się do swojego miejsca zamieszkania lub pobytu na terytorium RP ma obowiązek przekazać funkcjonariuszowi Straży Granicznej adres miejsca zamieszkania lub pobytu, w którym będzie odbywać obowiązkową kwarantannę, oraz numer telefonu do kontaktu z tą osobą, a także musi odbyć, po przekroczeniu granicy państwowej, obowiązkową kwarantannę trwającą 14 dni. Ten 14-dniowy okres powinien być liczony od dnia następującego po przekroczeniu granicy. Straż Graniczna przekazuje te informacje do systemu teleinformatycznego jednostkom podległym ministrowi ds. zdrowia oraz w postaci papierowej wojewodom. Te dane są udostępniane organom Państwowej Inspekcji Sanitarnej, Narodowemu Funduszowi Zdrowia, Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych, Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, wojewodom, Policji i operatorowi wyznaczonemu przepisami ustawy – Prawo pocztowe.
Kwarantanny w razie przekroczenia granicy nie muszą odbywać osoby wykonujące czynności zawodowe w Polsce lub państwach sąsiadujących z Polską, załogi statku morskiego lub powietrznego, kierowcy wykonujący przewóz drogowy w ramach międzynarodowego transportu drogowego lub międzynarodowego transportu kombinowanego w rozumieniu przepisów o transporcie drogowym, także wówczas, gdy wracają z zagranicy innymi środkami transportu niż pojazd, którym jest wykonywany transport drogowy w celu odbioru odpoczynku lub po odebraniu za granicą odpoczynku oraz po przerwie w świadczeniu pracy w okolicznościach wskazanych w art. 31 ust. 1 ustawy o czasie pracy kierowców.
Kwarantanna może być skrócona lub można uzyskać zwolnienie z obowiązku jej odbycia. Decyzje w tych sprawach podejmuje państwowy inspektor sanitarny właściwy ze względu na miejsce zamieszkania lub pobytu, w których ma być obowiązkowa kwarantanna, lub inny państwowy inspektor sanitarny upoważniony przez Głównego Inspektora Sanitarnego.
Osoba, która odbywa obowiązkową kwarantannę, która rozpoczęła się po 15 marca br., ma obowiązek poinformować o niej pracodawcę za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności, w tym przez telefon. W takim przypadku pracownikowi przysługuje przez okres trwania kwarantanny wynagrodzenie, o którym mowa w art. 92 KP lub zasiłek chorobowy. W celu ich uzyskania pracownik, w terminie 3 dni roboczych od dnia zakończenia obowiązkowej kwarantanny składa pracodawcy pisemne oświadczenie potwierdzające odbycie obowiązkowej kwarantanny. Oświadczenie to można złożyć za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności. Płatnik składek, który nie jest obowiązany do wypłaty świadczenia pieniężnego z tytułu choroby niezwłocznie, nie później niż w terminie 7 dni, przekazuje to oświadczenie do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Oświadczenie to stanowi także dowód usprawiedliwiający nieobecność w pracy w okresie odbywania obowiązkowej kwarantanny. Można je złożyć za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności.
W rozporządzeniu zakazano wywozu lub zbywania poza terytorium RP respiratorów oraz kardiomonitorów, a zamiar wywozu niektórych produktów (np. maseczek chirurgicznych) musi być zgłoszony najpóźniej 24h przed jego planowanym wywozem do wojewody właściwego dla siedziby albo miejsca zamieszkania przedsiębiorcy.
Od 20 marca br. do dnia odwołania wprowadzono całkowity zakaz prowadzenia przez przedsiębiorców działalności polegającej na przygotowywaniu i podawaniu posiłków i napojów gościom siedzącym przy stołach lub gościom dokonującym własnego wyboru potraw z wystawionego menu, spożywanych na miejscu. Mogą być realizowane wyłącznie usługi polegające na przygotowywaniu i podawaniu żywności na wynos lub jej przygotowywaniu i dostarczaniu oraz działalności restauracyjnej lub barowej prowadzonej w środkach transportu. Nie można prowadzić działalności związanej z organizacją, promocją lub zarządzaniem imprezami, takimi jak targi, wystawy, kongresy, konferencje, spotkania, włączając działalności polegające na zarządzaniu i dostarczaniu pracowników do obsługi terenów i obiektów, w których te imprezy mają miejsce oraz działalności twórczej związanej z wszelkimi zbiorowymi formami kultury i rozrywki, działalności związanej ze sportem, rozrywkowej i rekreacyjnej, w szczególności klubów, w tym klubów tanecznych i klubów nocnych oraz basenów, siłowni, klubów fitness, działalności związanej z projekcją filmów lub nagrań wideo w kinach, na otwartym powietrzu lub w pozostałych miejscach oraz działalności klubów filmowych, związanej z konsumpcją i podawaniem napojów, prowadzeniem kasyn, z wyłączeniem kasyn internetowych; działalności bibliotek, archiwów, muzeów oraz pozostałej działalności związanej z kulturą.
Nie udziela się świadczeń opieki zdrowotnej w zakresie lecznictwa uzdrowiskowego.
W trakcie sprawowania kultu religijnego na danym terenie lub w danym obiekcie nie może się znajdować łącznie, zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz pomieszczeń, nie więcej niż 50 osób, wliczając w to uczestników i osoby sprawujące kult religijny.
Wprowadzono także ograniczenia istotne dla wszystkich pracowników handlu i pracodawców działających w tej branży, zarówno w centrach handlowych, czyli obiektach handlowych o powierzchni sprzedaży powyżej 2000 m2 jak i na mniejszych powierzchniach. Utrzymano zakaz zgromadzeń powyżej 50 osób, wliczając w to organizatora i osoby działające w jego imieniu. Wprowadzono nakaz udostępnienia, w celu zwalczania epidemii, nieruchomości, lokali i terenów, jeżeli są one przewidziane w planie działania na wypadek wystąpienia epidemii.
Specustawa o szczególnych rozwiązaniach związanych z koronawirusem
Od 8.3.2020 r. obowiązuje ustawa z 2.3.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 374). Celem uchwalonej ustawy było wprowadzenie rozwiązań służących dostosowaniu podmiotów (publicznych oraz prywatnych) do funkcjonowania w warunkach epidemicznych.
Po raz pierwszy w prawie pracy zdefiniowano pracę zdalną. Zgodnie z art. 3 ustawy pracodawca może polecić pracownikowi wykonywanie, przez czas oznaczony, pracy określonej w umowie o pracę, poza miejscem jej stałego wykonywania. Podstawą wydania takiego polecenia może być wyłącznie przeciwdziałanie COVID-19. Zgoda pracownika na pracę zdalną nie jest wymagana, samo wydanie polecenia pracy zdalnej nie wymaga zaś uzasadnienia, choć musi być związane z przeciwdziałaniem koronawirusowi. Ustawa nie przewiduje katalogu miejsc, w których praca zdalna może być wykonywana, ani formy, w jakiej pracodawca powinien wydać pracownikowi polecenie pracy zdalnej. W ustawie przewidziano, że pracodawca, zlecając pracę zdalną, powinien wskazać czas jej trwania, który nie może być dłuższy niż 180 dni od dnia wejścia w życie ustawy.
Ustawa nie zawiera również informacji o tym, czy pracę zdalną można zlecić pracownikowi raz, czy też wielokrotnie. Ze względów celowościowych należy przyjąć, że pracodawca może obligować pracownika do tej formy wykonywania pracy przez okres i z częstotliwością niezbędną do przeciwdziałania COVID-19 w okresie 180 dni od dnia wejścia w życie ustawy. Nie można zlecać wykonywania w ramach pracy zdalnej innej pracy niż ta, na którą strony umówiły się w umowie o pracę.
Ustawa przyznaje również rodzicom sprawującym opiekę nad dzieckiem do lat 8 prawo do dodatkowego zasiłku, na okres nie dłuższy niż 14 dni, jeżeli z powodu COVID-19 zamknięto żłobek, klub dziecięcy, przedszkole lub szkołę, do której uczęszcza dziecko. Dodatkowy zasiłek opiekuńczy, tak jak standardowy zasiłek opiekuńczy, przysługuje z Funduszu Świadczeń Społecznych. Jeśli oboje rodzice dziecka pracują, to o dodatkowy zasiłek opiekuńczy może wystąpić jedno z rodziców. Mogą też podzielić się opieką nad dzieckiem w ramach limitu 14 dni. Dodatkowy zasiłek opiekuńczy przysługuje rodzicom łącznie przez 14 dni, niezależnie od liczby dzieci wymagających opieki. Okres wypłaty dodatkowego zasiłku opiekuńczego nie wlicza się do ogólnego limitu 60 dni, które przysługują na opiekę nad chorym dzieckiem do lat 14. Wysokość dodatkowego zasiłku opiekuńczego wynosi 80% podstawy wymiaru i jest wypłacana na analogicznych zasadach jak dotychczas przyznawane zasiłki opiekuńcze z tytułu ubezpieczenia chorobowego.
dr Iwona Jaroszewska-Ignatowska, radca prawny, partner w kancelarii Raczkowski
apl. adw. Dominik Adamczyk, prawnik w kancelarii Raczkowski
