W dniu 14.11.2008 r. szefowie polskich organizacji partnerów społecznych: NSZZ Solidarność, OPZZ, Forum Związków Zawodowych, Konfederacji Pracodawców Polskich, Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych Lewiatan oraz Związku Rzemiosła Polskiego podpisali wspólną deklarację dotyczącą zapobiegania i przeciwdziałania zjawisku stresu związanego z pracą.
W ten sposób określono kierunki działania i zasady współpracy przy wdrażaniu w Polsce Europejskiego Porozumienia Autonomicznego dotyczącego stresu związanego z pracą z 8.10.2004 r. podpisanego przez Europejską Konfederację Związków Zawodowych oraz 3 europejskie organizacje pracodawców (BussinesEurope, UEAPME, CEEP).
Było to konieczne, ponieważ na podstawie art. 139 Traktatu WE wykonywanie autonomicznych porozumień europejskich partnerów społecznych odbywa się za pomocą środków i procedur właściwych dla danego państwa członkowskiego. Wymienione wyżej polskie organizacje, będąc (z wyjątkiem Forum) członkami organizacji – sygnatariuszy porozumienia europejskiego, są odpowiedzialne za wdrożenie tego porozumienia w Polsce.
W tym miejscu należy zwrócić uwagę na zjawisko narastania zagrożeń psychospołecznych w miejscu pracy. Przykładowo Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że do 2020 r. psychiczne problemy będą podstawową przyczyną niezdolności pracowników do pracy. Należy przypomnieć, że w unijnej strategii promowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy na lata 2007–2012 problematyka zagrożeń psychospołecznych przewija się przez cały dokument. Komisja Europejska podkreśla, że strategia opiera się na całościowym podejściu do dobrego samopoczucia w pracy, uwzględniając rozwój świata pracy oraz pojawienie się nowych rodzajów ryzyka, zwłaszcza o charakterze psychospołecznym. Komisja przypomina, że w Strategii Lizbońskiej państwa członkowskie przyznały, że jakość i wydajność pracy może wnieść istotny wkład w promowanie wzrostu gospodarczego i zatrudnienia. Ogromne koszty ekonomiczne związane z problemami w zakresie BHP hamują wzrost gospodarczy i mają negatywne skutki dla konkurencyjności przedsiębiorstw w UE. Przejawem daleko idącego zainteresowania problematyką zagrożeń psychospołecznych władz unijnych była konferencja z 13.6.2008 r. „Wspólnie dla zdrowia psychicznego i dobrego samopoczucia” zakończona podpisaniem deklaracji politycznej „Europejski pakt, na rzecz zdrowia psychicznego i dobrego samopoczucia”. Wśród 5 priorytetów pojawia się zdrowie psychiczne w miejscu pracy.
We wskazane działania UE wpisują się działania europejskich partnerów społecznych, którzy podpisali dwa porozumienia autonomiczne dotyczące tej problematyki. Pierwsze dotyczące stresu związanego z pracą (z 8.10.2004 r.), drugie dotyczące przemocy i nękania w związku z pracą (z 26.4.2007 r.). Porozumienia te powinny być wdrożone do porządku prawnego państw członkowskich na podstawie art. 139 Traktatu tak zwaną ścieżką autonomiczną.
W deklaracji z 14.11.2008 r. polscy partnerzy społeczni podkreślają, że dostrzegają narastające zjawisko stresu związanego z pracą. Celem deklaracji jest określenie działań służących poprawie stanu świadomości pracodawców, organizacji pracodawców, związków zawodowych i pracowników dotyczących problematyki stresu związanego z pracą i metod jego zwalczania.
Strony deklaracji wskazują, że stres związany z pracą mogą wywołać takie czynniki, jak organizacja pracy (np. organizacja czasu pracy), zakres obowiązków pracowniczych (np. zbyt duże oczekiwania bądź obowiązki nieadekwatne do kompetencji i kwalifikacji pracownika), warunki i środowisko pracy (np. hałas, wibracje czy zapylenie), brak właściwego systemu przepływu informacji pomiędzy przełożonymi a pracownikami. Te oraz inne elementy środowiska pracy powinny być brane pod uwagę, jako potencjalne czynniki wywołujące stres pracowników związany z pracą.
Zgodnie z deklaracją partnerzy społeczni będą podejmować wszelkie inicjatywy służące uwrażliwieniu pracodawców i pracowników na znaczenie działań ograniczających stres w miejscu pracy, tj.:
– identyfikacja czynników powodujących stres w miejscu pracy;
– ocena poziomu stresu, jaki czynniki te wywołują;
– wprowadzenie rozwiązań redukujących negatywny wpływ zidentyfikowanych czynników stresogennych;
– poznawanie metod i technik zarządzania stresem związanym z pracą.
Partnerzy społeczni, dostrzegając potrzebę redukcji stresu związanego z pracą, podejmą działania informacyjno-edukacyjne dla swoich członków w zakresie problematyki dotyczącej stresu w miejscu pracy.
Partnerzy społeczni podkreślają, że stres związany z pracą ma charakter zindywidualizowany u poszczególnych pracodawców i dlatego znaczenie mają rozwiązania podejmowane na szczeblu zakładu pracy, dostosowane do specyfiki i potrzeb poszczególnych przedsiębiorstw. Strony będą zatem popularyzować problematykę walki ze stresem w miejscu pracy, w tym poprzez włączanie jej do zakresu negocjacji układów zbiorowych pracy na poziomie ponadzakładowym oraz zakładowym, prowadzonych przez organizacje lub podmioty będące bezpośrednio lub pośrednio członkami stron omawianej deklaracji. Jednocześnie strony deklaracji będą zachęcały swoich członków do podejmowania problematyki redukcji stresu związanego z pracą podczas wszystkich negocjacji zbiorowych odnoszących się do środowiska pracy.
Podczas negocjacji nad implementacją europejskiego porozumienia autonomicznego dotyczącego stresu związanego z pracą polscy partnerzy społeczni prezentowali odmienne stanowiska. Strona związkowa wskazywała na niezbędność „twardych” zmian legislacyjnych. Strona pracodawcza nie widziała takiej potrzeby. W tym miejscu można przypomnieć, że implementacja pierwszego europejskiego porozumienia autonomicznego dotyczącego telepracy zakończyła się wspólnym postulatem polskich partnerów społecznych do strony rządowej o dokonanie zmian w Kodeksie pracy zgodnych z duchem polskiego i europejskiego porozumienia dotyczącego telepracy. W czasie negocjacji nad implementacją europejskiego porozumienia o stresie związanym z pracą polscy partnerzy społeczni nie osiągnęli kompromisu w kwestii wspólnego zwrócenia się do strony rządowej o dokonanie zmian legislacyjnych. A zatem należy zwrócić uwagę na zakończenie deklaracji, w którym strony wskazują, że poziom świadomości dotyczącej stresu związanego z pracą nie jest w chwili obecnej zadowalający. Stąd widzę potrzebę podjęcia kolejnych rozmów i negocjacji po upływie 3 lat od momentu podpisania niniejszej deklaracji.
