Bezpośrednie i pośrednie stosowanie Konwencji wiedeńskiej o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów

Zakres zastosowania Konwencji Narodów Zjednoczonych o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów z 11.4.1980 r.1 został uregulowany w dość zwięzłym art. 1 ust. 1. Mimo pozornie prostej konstrukcji tego przepisu ustalenie, czy Konwencja znajdzie zastosowanie do danej umowy, przysparza nieraz sporych trudności, szczególnie w zakresie jej powiązania z państwem konwencyjnym. Ogólne przesłanki stosowania Konwencji Zgodnie z art. 1 ust. 1 CISG ma ona zastosowanie do umów sprzedaży2 towarów3 między stronami mającymi siedziby handlowe w różnych państwach:

a) jeżeli państwa te są „Umawiającymi się Stronami” (tj. ratyfikowały Konwencję) lub b) jeżeli normy międzynarodowego prawa prywatnego wskazują na ustawodawstwo „Umawiającego się Państwa” jako prawo właściwe.

Z przepisu tego wynika, że podstawowym kryterium oceny zastosowania Konwencji jest kryterium podmiotowe – miejsce siedzib handlowych stron umowy sprzedaży4, które muszą się znajdować w różnych państwach. Niezależnie od wszelkich innych okoliczności oraz elementów danej umowy (takich jak miejsce zawarcia umowy, język umowy, waluta, w której zapłacona ma zostać cena, miejsce produkcji czy dostawy towarów), jeżeli siedziby handlowe sprzedającego i kupującego znajdują się w tym samym państwie, Konwencja nie znajdzie zastosowania. Zgodnie z art. 1 ust. 3 CISG przy określaniu zakresu jej stosowania żadnego znaczenia nie ma przynależność państwowa stron ani ich status cywilnoprawny lub handlowy, irrelewantny pozostaje także status cywilnoprawny lub handlowy samej umowy. Oprócz wyżej wskazanego warunku obiektywnego, aby do umowy sprzedaży znalazła zastosowanie Konwencja, musi zostać spełnione także kryterium subiektywne, tzn. strona umowy powinna wiedzieć, że siedziba handlowa jej kontrahenta znajduje się w innym państwie (art. 1 ust. 2 CISG). Kolejnym elementem, który podlega badaniu przy ustalaniu, czy Konwencja znajdzie zastosowanie do danej umowy sprzedaży towarów, jest swego rodzaju więź prawna pomiędzy taką umową a państwem konwencyjnym. Więź ta może być dwojakiego rodzaju: albo siedziby handlowe obu stron kontraktu znajdują się w państwach konwencyjnych (art. 1 ust. 1 pkt a CISG), albo reguły prawa prywatnego międzynarodowego wskazują jako prawo właściwe dla danej umowy prawo państwa, które ratyfikowało Konwencję (art. 1 ust. 1 pkt b CISG). W pierwszej z wymienionych sytuacji Konwencja będzie stosowana bezpośrednio, w drugiej natomiast pośrednio.