W dniu 1.7.2011 r. weszła w życie ustawa z 25.3.2011 r. o ograniczaniu barier administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców (Dz.U. Nr 106, poz. 622). Celem ustawy jest „minimalizacja barier i zmniejszenie ograniczeń administracyjnych, wyzwolenie sił i mechanizmów rozwojowych, oraz doprowadzenie do zmniejszenia skali korupcji i zwiększenia sfery wolności obywateli, w tym wolności gospodarczej”.

Dereglamentacja działalności gospodarczej

Jednym z głównych filarów ustawy będącym środkiem realizacji powyższych celów jest ułatwienie prowadzenia działalności gospodarczej poprzez ograniczenie reglamentacji w zakresie podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej, obniżenie kosztów jej prowadzenia oraz złagodzenie niektórych kar nakładanych na podmioty prowadzące działalność gospodarczą. Deregulację gospodarki ustawodawca stara się urzeczywistnić poprzez nowelizację przepisów kilkunastu ustaw, w tym między innymi: o swobodzie działalności gospodarczej, o lasach, Prawo łowieckie, Prawo o ruchu drogowym, o wyścigach konnych, o rybołówstwie, o przewozie koleją towarów niebezpiecznych.

Ustawa całkowicie uchyliła ustawę z 16.11.2000 r. o domach składowych oraz o zmianie Kodeksu cywilnego, Kodeksu postępowania cywilnego i innych ustaw. Decyzja o uchyleniu przedmiotowej ustawy powodowana jest faktem, iż w chwili prac nad projektem ustawy zarówno w rejestrze prowadzonym przez Ministra Gospodarki w zakresie składowania towarów przemysłowych, jak i w rejestrze prowadzonym przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w zakresie składowania towarów rolno-spożywczych nie figurował żaden podmiot, a w ciągu 10 lat funkcjonowania rejestru domów składowych w Ministerstwie Gospodarki dokonano wpisu tylko jednego podmiotu, który figurował w nim niespełna pół roku. Ustawodawca przyjął zatem, że przedsiębiorcy nie są zainteresowani prowadzeniem tego typu działalności regulowanej, co powoduje brak potrzeby dalszego obowiązywania regulacji odnoszącej się do funkcjonowania domów składowych w zakresie regulowanym przedmiotową ustawą.

Obniżenie kosztów prowadzenia działalności gospodarczej ustawodawca realizuje poprzez redukcję opłat sądowych w zakresie dotyczącym rejestracji podmiotu w rejestrze przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym z 1000 zł do 500 zł oraz w zakresie dokonywania zmiany we wpisie w rejestrze przedsiębiorców z 400 zł do 250 zł. Stosowne zmiany zostały wprowadzone poprzez nowelizację ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Kolejnym ułatwieniem, które w zamyśle prawodawcy, ma poprawić sytuację przedsiębiorców, jest złagodzenie przepisów w zakresie ich odpowiedzialności poprzez nowelizację ustawy o Inspekcji Handlowej. Niewykonanie – wbrew obowiązkowi wynikającemu z przedmiotowej ustawy – dyspozycji niektórych decyzji wydanych przez organ Inspekcji Handlowej lub z jego upoważnienia przez inspektora, oraz usuwanie dowodów lub produktów zabezpieczonych w toku kontroli, nie jest już zagrożone karą pozbawienia wolności do lat 2, a jedynie grzywną w wysokości do 360 stawek dziennych.

Ponadto, w wyniku nowelizacji ustawy z 28.10.2002 r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary, została ograniczona maksymalna wysokość kary możliwej do nałożenia na podmioty zbiorowe do 5 000 000 zł, z zastrzeżeniem, że nie może ona przekraczać 3% przychodu osiągniętego w roku obrotowym, w którym popełniono czyn zabroniony będący podstawą odpowiedzialności podmiotu zbiorowego. Inna zmiana tej ustawy ma z kolei na celu umożliwienie stronom wnoszenia kasacji od wyroków w sprawach odpowiedzialności podmiotów zbiorowych. Zgodnie z dotychczasową regulacją tylko Prokurator Generalny i Rzecznik Praw Obywatelskich mieli prawo wniesienia kasacji.

Oświadczenia o stanie faktycznym i prawnym

Drugim z filarów ustawy jest próba zmiany „kultury zaświadczeń na kulturę składania oświadczeń”, co ma na celu zmianę dotychczasowej praktyki nakładającej na petentów ciężar udowodnienia stanu faktycznego i prawnego oraz skrócenie procedury administracyjnej. Realizując powyższy cel ustawa wprowadza prawo składania oświadczeń w miejsce obecnego obowiązku przedstawiania zaświadczeń. Wedle zamysłu ustawodawcy proponowane zmiany mają ograniczyć zbędne obowiązki administracyjne, jako że akty prawne nakładają na obywateli zbyt wiele obowiązków przedkładania zaświadczeń w kontaktach z organami administracji publicznej, w celu udowodnienia w toczącym się postępowaniu stanu faktycznego i prawnego.

Instytucja oświadczeń ma również na celu zmianę dotychczasowej praktyki nakładającej na petentów ciężar udowodnienia stanu faktycznego i prawnego. Wprowadzenie oświadczeń ma być wyrazem zaufania organów administracji do obywateli i przedsiębiorców, jednakże jednocześnie powinno pozwolić na osiągnięcie tych samych skutków dowodowych, jak w przypadku zaświadczeń, redukując przy tym czas konieczny na ich uzyskanie.

W większości nowelizowanych ustaw pozostawiono zainteresowanym wybór, czy wolą złożyć oświadczenie, czy też dostarczyć zaświadczenie. W sytuacji gdy składający nie będzie miał pewności co do stanu faktycznego lub prawnego, ustawa nie pozbawia go prawa do przedstawienia zaświadczenia. Jednocześnie, przepisy ustawy nie pozbawiają organów administracji prawa wydawania zaświadczeń.

Co zarazem istotne, oświadczenie jest składane pod rygorem odpowiedzialności karnej.

Zmiany, o których mowa powyżej, zostają odzwierciedlone w zmianach przepisów kilkudziesięciu ustaw, w tym Kodeksu postępowania administracyjnego. Inne zmienione pod tym kątem ustawy to między innymi: Ordynacja podatkowa, Prawo o adwokaturze, ustawa o radcach prawnych, Prawo o notariacie, Prawo upadłościowe i naprawcze, ustawa o podatku od towarów i usług, ustawa o funduszach inwestycyjnych, ustawa o obrocie instrumentami finansowymi oraz ustawa o licencji syndyka. W wielu przypadkach zmiany polegają na uchyleniu obowiązków przedkładania w kontaktach z organami administracji publicznej zaświadczeń o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej lub zaświadczeń (wypisów, odpisów) o wpisie do rejestru przedsiębiorców prowadzonego przez Krajowy Rejestr Sądowy w sytuacji, gdy numer w odpowiednim rejestrze udało się przenieść do wniosku.

Przekształcenie przedsiębiorców prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą w spółki kapitałowe

Jedną z najdonioślejszych zmian wprowadzonych ustawą jest możliwość przekształcania przedsiębiorców będących osobami fizycznymi w jednoosobowe spółki kapitałowe. Taka możliwość została przewidziana znowelizowanymi przepisami Kodeksu spółek handlowych. Z jego nowelizacją korespondują odpowiednie zmiany wprowadzone w przepisach ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz Ordynacji podatkowej.

Zmiany wprowadzone przez ustawę mają na celu wypełnienie swoistej systemowej luki prawnej i umożliwienie przedsiębiorcy będącemu osobą fizyczną wykonującemu we własnym imieniu działalność gospodarczą (przedsiębiorcy przekształcanemu) przekształcenie w jednoosobową spółkę kapitałową (spółkę przekształconą). Przedsiębiorca przekształcany stanie się spółką przekształconą z dniem wpisu spółki do rejestru. Jednocześnie właściwy organ ewidencyjny z urzędu wykreśli przedsiębiorcę przekształcanego z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. Z dniem przekształcenia przedsiębiorca przekształcany ­stanie się wspólnikiem lub akcjonariuszem spółki przekształconej.

Skutkiem przekształcenia przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną w spółkę kapitałową będzie sukcesja uniwersalna. Oznacza to, że spółce przekształconej przysługiwać będą wszystkie prawa i obowiązki przedsiębiorcy przekształcanego. Jednocześnie spółka przekształcona pozostanie podmiotem zezwoleń, koncesji oraz ulg, które zostały udzielone przedsiębiorcy przed jego przekształceniem, chyba że ustawa lub decyzja o udzieleniu zezwolenia, koncesji lub ulgi będzie stanowiła inaczej.

Osoba fizyczna odpowiada solidarnie wraz ze spółką przekształconą wobec osób trzecich za szkody powstałe w okresie przekształcenia wyrządzone działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem, aktem założycielskim (statutem), chyba że nie ponosi winy, przez okres 3 lat licząc od dnia przekształcenia. Ponadto w Ordynacji podatkowej wprowadzono regulację, zgodnie z którą jednoosobowa spółka kapitałowa powstała w wyniku przekształcenia przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z tą osobą fizyczną za powstałe do dnia przekształcenia zaległości podatkowe przedsiębiorcy związane z prowadzoną działalnością gospodarczą.

Do przekształcenia przedsiębiorcy niezbędne będzie:

1) sporządzenie w formie aktu notarialnego planu przekształcenia przedsiębiorcy zawierającego co najmniej ustalenie wartości bilansowej majątku przedsiębiorcy przekształcanego na określony dzień w miesiącu poprzedzającym sporządzenie planu przekształcenia przedsiębiorcy wraz z załącznikami i opinią biegłego rewidenta;

2) złożenie w formie aktu notarialnego oświadczenia o przekształceniu przedsiębiorcy, które powinno określać: typ spółki, w jaki przedsiębiorca zostaje przekształcony, wysokość kapitału zakładowego, zakres praw przyznanych osobiście przedsiębiorcy jako wspólnikowi albo akcjonariuszowi spółki przekształconej, jeżeli przyznanie takich praw jest przewidziane oraz nazwiska i imiona członków zarządu spółki przekształconej;

3) powołanie członków organów spółki przekształconej;

4) podpisanie aktu założycielskiego (statutu) spółki przekształconej;

5) dokonanie w rejestrze wpisu spółki przekształconej i wykreślenia przedsiębiorcy przekształcanego z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.

Plan przekształcenia należy poddać badaniu przez biegłego rewidenta w zakresie poprawności i rzetelności. Sąd rejestrowy właściwy według siedziby przedsiębiorcy przekształcanego wyznacza na wniosek przedsiębiorcy przekształcanego biegłego rewidenta. W uzasadnionych przypadkach sąd może wyznaczyć dwóch albo większą liczbę biegłych.

Wniosek o wpisanie do rejestru wnoszą wszyscy członkowie zarządu spółki przekształconej. Ogłoszenie o przekształceniu przedsiębiorcy jest natomiast dokonywane na wniosek zarządu spółki przekształconej.

Przekształcenie spółdzielni pracy w spółkę prawa handlowego

Ustawa wprowadziła w Prawie spółdzielczym możliwość przekształcenia spółdzielni pracy w spółkę prawa handlowego. Przekształcenie takie nie będzie stanowić obowiązku – uchwała o przekształceniu będzie autonomiczną i dobrowolną decyzją wyrażoną w uchwale walnego zgromadzenia i wymagającą większości 3/4 głosów oddanych w obecności co najmniej połowy uprawnionych do głosowania.

Innym istotnym novum wprowadzonym do przepisów Prawa spółdzielczego jest umożliwienie członkowi spółdzielni bycia reprezentowanym, pod pewnymi warunkami, na jej walnym zgromadzeniu, przez pełnomocnika oraz wprowadzenie możliwości dziedziczenia udziałów w spółdzielni w przypadku, gdy spadkobierca zmarłego członka spółdzielni jest również członkiem spółdzielni lub złożył deklarację przystąpienia do niej.

Leasing konsumencki

Ustawa dokonuje ponadto próby rozwoju i aktywizacji, obecnie wielce ograniczonej, instytucji tzw. leasingu konsumenckiego. W zamiarze ustawodawcy poszerzenie oferty leasingowej o umowy skierowane do konsumentów wywoła wzrost popytu na określone produkty, w tym przede wszystkim samochody osobowe.

Zaznaczyć należy, że zgodnie z nowelizacją, konsument nie będzie uprawniony do dokonywania jakichkolwiek odpisów podatkowych ze względu na korzystanie z umów ­leasingu.

Tomasz Bogusz
Prawnik, Zespół Prawa Spółek oraz Fuzji i Przejęć, Salans