W obliczu narastających problemów gospodarczych związanych z wybuchem pandemii COVID-19 ustawodawca zdecydował się wprowadzić nową formę restrukturyzacji – uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne, które stanowi hybrydę mechanizmów z postępowania o zatwierdzenie układu oraz postępowania sanacyjnego. Instytucja ta została ograniczona czasowo (możliwość jej zainicjowania jedynie do końca czerwca 2021 r.). Jednak niegasnące zainteresowanie tą formą restrukturyzacji spowodowało, że trwają prace legislacyjne mające na celu wprowadzenie założeń uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego do przepisów Prawa restrukturyzacyjnego1 na stałe.
Uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne wprowadzono przepisami ustawy z 19.6.2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-192, przy czym zaczęły one obowiązywać od lipca 2020 r. Pomimo że ta forma restrukturyzacji była dostępna jedynie przez pół 2020 r., to i tak, zgodnie z przeprowadzonymi analizami, był to najczęściej wybierany sposób na restrukturyzację przedsiębiorstw w 2020 r., stanowiąc 50,5% wszystkich restrukturyzacji w ubiegłym roku. W samym jedynie grudniu 2020 r. otwarto 120 takich postępowań (co stanowiło przeszło 95% wszystkich otwartych restrukturyzacji w grudniu). Postępowania te ocenić należy przy tym jako dość skuteczne – dla przykładu można podać, że w 62% uproszczonych postępowań restrukturyzacyjnych z lipca i sierpnia 2020 r. udało się zawrzeć układ.
Jak wspomniano wyżej, możliwość zainicjowania uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego została ograniczona czasowo, tj. do dnia 30.6.2021 r. Wiele zalet tego postępowania spowodowało jego znaczną popularność, co nie umknęło również uwadze ustawodawcy. Zgodnie z projektem ustawy o zmianie ustawy o Krajowym Rejestrze Zadłużonych oraz niektórych innych ustaw3 przepisy dotyczące uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego zostaną wprowadzone na stałe do PrRestr i zmodyfikują obecnie obowiązujące przepisy o postępowaniu o zatwierdzenie układu.
Część planowanych zmian w PrRestr ma zostać wprowadzona w formie znanej obecnie z przepisów o uproszczonym postępowaniu restrukturyzacyjnym, niemniej ponad półroczna praktyka tych postępowań poskutkowała wprowadzeniem kilku modyfikacji.
Rozpoczęcie postępowania: postępowanie inicjowane będzie przy pomocy obwieszczenia dokonywanego w Krajowym Rejestrze Zadłużonych (obecnie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym) przez nadzorcę układu – a nie tak jak obecnie przez samego dłużnika. Przed dokonaniem obwieszczenia dłużnik będzie zobowiązany do zawarcia umowy z doradcą restrukturyzacyjnym, który będzie pełnił w postępowaniu funkcję nadzorcy układu. W przeciwieństwie do obecnych regulacji w zakresie uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego obwieszczenie będzie mogło nastąpić po sporządzeniu spisu wierzytelności, spisu wierzytelności spornych oraz wstępnego planu restrukturyzacyjnego, bez konieczności przygotowania propozycji układowych.
Przeciwwskazania do otwarcia postępowania: inicjacja postępowania nie będzie dopuszczalna, jeżeli w ciągu ostatnich 10 lat dłużnik prowadził postępowanie o zatwierdzenie układu, w którym dokonano obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego, albo jeżeli w ciągu ostatnich 10 lat umorzono postępowanie restrukturyzacyjne prowadzone wobec dłużnika, za wyjątkiem sytuacji, gdy umorzenie postępowania restrukturyzacyjnego nastąpiło za zgodą rady wierzycieli.
Odmowa dokonania obwieszczenia, skarga do sądu: nadzorca układu będzie mógł odmówić dokonania obwieszczenia, przy czym swoją decyzję będzie zobowiązany uzasadnić. Na odmowę dokonania obwieszczenia dłużnikowi przysługiwać ma skarga do sądu.
Uchylenie skutków obwieszczenia: obwieszczenie, podobnie jak w obecnym stanie prawnym, będzie mogło zostać zakwestionowane przez wierzyciela, dłużnika i nadzorcę układu. Podmioty te będą mogły wnioskować do sądu o uchylenie skutków dokonania obwieszczenia, jeżeli prowadzą one do pokrzywdzenia wierzycieli lub gdy ujawnione zostaną okoliczności wyłączające możliwość otwarcia postępowania. Nowością natomiast będzie możliwość złożenia zażalenia na postanowienie o uchyleniu skutków obwieszczenia.
Czas trwania postępowania: wniosek o zatwierdzenie układu będzie musiał zostać złożony do sądu w terminie 4 miesięcy od dnia zamieszczenia obwieszczenia, pod rygorem wygaśnięcia skutków obwieszczenia z mocy prawa.
Głosowanie przez wierzycieli nad układem: planowane przepisy mają na stałe wprowadzić zbieranie głosów wierzycieli za pośrednictwem systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie sądowe, w którym to systemie nadzorca układu będzie zamieszczał kartę do głosowania, bez konieczności zwoływania zgromadzenia wierzycieli. Nadzorca układu będzie mógł również zwołać zgromadzenie wierzycieli w celu głosowania nad układem, w tym przypadku głosowanie również ma się odbywać domyślnie za pośrednictwem ww. systemu teleinformatycznego.
Ochrona majątku dłużnika: skutki obwieszczenia o otwarciu postępowania będą niezwykle doniosłe – dłużnik zyska ochronę podobną do tej z postępowania sanacyjnego (odpowiednie stosowanie m.in. art. 256 i 312 PrRestr), przy czym dłużnik zachowa prawo do dokonywania czynności zwykłego zarządu. Zawieszeniu ulegnie prowadzona przed otwarciem postępowania egzekucja i niedopuszczalne będzie skierowanie do majątku dłużnika nowej egzekucji czy wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu roszczenia. Zabronione będzie również wypowiedzenie dłużnikowi umowy najmu, dzierżawy lokalu lub nieruchomości, w której prowadzona jest działalność, bez zgody rady wierzycieli czy sędziego-komisarza. Powyższe będzie również stosowane np. do umów kredytu, leasingu i innych umów o podstawowym znaczeniu dla dłużnika. Dodatkowo w porównaniu z obecnymi przepisami nadzorca układu zyska nowe narzędzie – będzie sporządzał listę umów o podstawowym znaczeniu dla prowadzenia przedsiębiorstwa, które również będą podlegały ochronie, przy czym takie zestawienie nadzorca będzie zobowiązany przedłożyć do akt sprawy w terminie 21 dni od otwarcia postępowania.
Objęcie układem wierzytelności zabezpieczonych: co do zasady, wierzyciele zabezpieczeni rzeczowo na majątku dłużnika nie są objęci układem, chyba że wyrażą zgodę na objęcie układem. Nowelizacja przepisów przewiduje również, że we wszystkich postępowaniach restrukturyzacyjnych wierzyciele zabezpieczeni rzeczowo będą objęci układem z mocy prawa nawet bez ich zgody, jeżeli dłużnik przedstawi takiemu wierzycielowi propozycje układowe przewidujące:
1) pełne zaspokojenie takiej wierzytelności wraz z należnościami ubocznymi, które były przewidziane w umowie będącej podstawą zabezpieczenia, nawet gdy umowa taka wygasła lub została skutecznie rozwiązana;
2) zaspokojenie w stopniu nie niższym od tego, jakiego wierzyciel może się spodziewać w przypadku dochodzenia wierzytelności wraz z należnościami ubocznymi z przedmiotu zabezpieczenia.
Powyższe będzie miało zastosowanie również do wierzytelności zabezpieczonych przeniesieniem na wierzyciela własności rzeczy, wierzytelności lub innego prawa.
Łukasz Lipski - aplikant radcowski, Kancelaria RKKW
1 Ustawa z 15.5.2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne, t. jedn.: Dz.U. z 2020 r. poz. 814 ze zm.
2 Dz.U. z 2020 r. poz. 1086 ze zm.; dalej jako: PrRestr.
3 Dostępny na: www.sejm.gov.pl/sejm9.nsf/agent.xsp.
