Czynności opisane przez spółkę, jakie mają miejsce po podpisaniu umowy kredytowej w postaci: udostępnienia kwoty pożyczki, obliczania i naliczania odsetek lub prowizji, obsługi rachunków bankowych, obsługi w zakresie przyjmowania spłaty pożyczek, obsługi procedury zamknięcia pożyczki, związanych z aktualizacją warunków umów, stanowią jedynie czynności wsparcia o charakterze techniczno-administracyjnym, które nie mieszczą się w zakresie usług pośrednictwa w udzielaniu pożyczek/kredytów (…).

Nie można natomiast zgodzić się z Sądem, że czynności polegające na pozyskaniu przez nowego dostawcę wszelkich informacji o niezbędnych w celu przetworzenia wniosku o udzielenie pożyczki, zatwierdzanie wniosków pożyczkowych (w tym sprawdzanie potencjalnej zdolności kredytowej), przygotowanie umowy pożyczki i wysyłanie dokumentów do pożyczkobiorcy (w tym informowanie o pozytywnym lub negatywnym wyniku weryfikacji wniosku, ewentualnie zaprezentowanie produktu alternatywnego) nie będą korzystać z takiego zwolnienia.

Wyrok NSA z 11.9.2020 r., I FSK 2030/17

Spółka będąca stroną komentowanego wyroku (dalej: Spółka) prowadzi działalność gospodarczą polegającą na świadczeniu usług udzielania pożyczek poza systemem bankowym, na odległość z wykorzystaniem Internetu. Z uwagi na zmianę dostawcy rozwiązania elektronicznego (dalej: Dostawca) do pośrednictwa finansowego, wystąpiła ona z wnioskiem o interpretację indywidualną, aby potwierdzić, że import usług związany z tym rozwiązaniem elektronicznym będzie objęty zwolnieniem przedmiotowym z podatku VAT zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 38 oraz art. 43 ust. 13 ustawy z 11.3.2024 r. o podatku od towarów i usług (dalej: VATU).

Usługi świadczone przez Dostawcę w ramach tego rozwiązania miały być analogiczne w stosunku do usług świadczonych przez dotychczasowego dostawcę, tj. obejmowały następujące etapy:

• Zdobycie aplikacji o pożyczkę.
• Zatwierdzanie wniosków pożyczkowych.
• Przygotowanie umowy pożyczki i wysyłanie dokumentów do pożyczkobiorcy (przekazanie pożyczkobiorcy informację o wyniku weryfikacji wniosku pożyczkowego).
• W przypadku negatywnego rozpatrzenia wniosku, jeżeli jest to właściwe i dostępne, zaoferowanie produktu alternatywnego.
• W przypadku pozytywnego rozpatrzenia wniosku pożyczkowego doprowadzenie do zawarcia danej umowy pożyczki pomiędzy Spółką a pożyczkobiorcą.
• Udostępnienie kwoty pożyczki.
• Obliczanie i naliczanie odsetek i/lub opłat i/lub prowizji.
• Obsługa rachunków bankowych, z których wypłacane są środki przekazywane na rachunki bankowe pożyczkobiorców oraz na które fundusze te są zwracane bezpośrednio z własnego rachunku bankowego pożyczkobiorcy.
• Obsługa w zakresie przyjmowania spłaty pożyczek.
• Obsługa procedury zamknięcia pożyczki.

Cała komunikacja w trakcie procesu odbywać miała się w imieniu Spółki (tj. jedynie nazwa Spółki pojawiałaby się na komunika­tach/wiadomościach wysyłanych przez Dostawcę do pożyczkobiorcy).

Dodatkowo, zgodnie z umową, w celu świadczenia powyższych usług, Dostawca miał dokonywać bieżącej aktualizacji systemu o nowe produkty pożyczkowe oraz aktualizacji ogólnych warunków umowy/umów pożyczek.

Z tytułu wykonania powyższych usług Dostawca miał otrzymywać od Spółki wynagrodzenie skalkulowane w oparciu o ustalony procent jej przychodów z prowadzonej działalności pożyczkowej. Co istotne, sposób kalkulacji wynagrodzenia nie umożliwiał przyporządkowania go do poszczególnych czynności wykonywanych przez Dostawcę. Projektowana umowa przewidywała bowiem jedną kwotę wynagrodzenia za całą kompleksową usługę świadczoną przez Dostawcę (odrębne wynagrodzenie umowa przewidywała wyłącznie w odniesieniu do usług centrum obsługi klienta, które zostały wyodrębnione ze wskazanej usługi pośrednictwa).

W tak opisanym stanie faktycznym Spółka zawnioskowała o potwierdzenie, że wszystkie opisane powyżej usługi nabywane od Dostawcy podlegają zwolnieniu z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 38 oraz art. 43 ust. 13 VATU.

Jednakże w otrzymanej przez spółkę interpretacji indywidualnej organ wyraził pogląd (podtrzymany zresztą później przez WSA w odpowiedzi na złożoną przez Spółkę skargę w tym zakresie), że nabywane przez nią usługi nie stanowią pośrednictwa w usługach finansowych, przez co nie podlegają one przedmiotowemu zwolnieniu z podatku VAT na mocy tych przepisów.

Spółka wniosła więc do NSA skargę kasacyjną, zarzucając sądowi I instancji naruszenie przepisów prawa materialnego w zakresie poprawności klasyfikacji usług nabywanych od Dostawcy oraz licznych naruszeń przepisów postepowania. NSA uwzględnił skargę kasacyjną Spółki, zaznaczając jednocześnie, że: świadczenie nowego dostawcy nie ogranicza się do formalności administracyjnych czy biurowo-technicznych, a ma znacznie szerszy zakres – jego celem jest aktywne pozyskanie klienta, realizacja działań sprawczych, które na dalszych etapach procedury mają doprowadzić do skojarzenia stron umowy – klienta i skarżącej spółki. Wszystkie te czynności zmierzają zatem do zawarcia umowy pożyczki i to stanowi ich podstawowy cel. Należy zatem uznać, że w tym zakresie doszło do zarzucanego przez skarżącą spółkę naruszenia prawa materialnego w postaci niewłaściwego zastosowania prawa materialnego, tj. art. 43 ust. 1 pkt 38 VATU, poprzez generalne uznanie, że wszystkie opisane we wniosku i nabywane przez wnioskodawcę czynności należy traktować jako czynności o charakterze administracyjno-technicznym, podczas gdy część z nich (ta, która realizowana jest przed zawarciem umowy pożyczki) powinna podlegać przedmiotowemu zwolnieniu.

KOMENTARZ

Przepis art. 43 ust. 1 pkt 38 VATU w swojej treści wskazuje, że zwolnieniu od opodatkowania VAT podlegają m.in. usługi pośrednictwa w świadczeniu usług udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych. Przepis ten nie daje jednak podatnikom wskazówek, jak szeroko należy rozumieć termin „pośrednictwa” i do tej kwestii odnieść musiał się NSA.

W komentowanym wyroku NSA opiera swoje stanowisko przede wszystkim o wyrok TSUE z 17.3.2016 r. w sprawie C-40/15 (Minister Finansów przeciwko Aspiro S.A.), który dotyczył co prawda usług ubezpieczeniowych, ale odnosił się także do kwestii zrozumienia terminu „usług pokrewnych”, które zdaniem NSA mają istotne znacznie w komentowanym wyroku. NSA wskazał, jakim kluczem należy kierować się, analizując podobne przypadki, określając, że:

- wskazane w treści wyroku przykładowe czynności dokonane już po podpisaniu umowy pożyczki powinny zostać uznane za część wsparcia o charakterze techniczno-administracyjnym i tym samym nie powinny korzystać one ze zwolnienia z podatku VAT.

- wskazane w treści wyroku przykładowe czynności dokonane w celu nawiązania relacji między spółką a pożyczkobiorcą, zakończone podpisaniem umowy pożyczkowej, spełniają przesłanki uznania ich za pośrednictwo i tym samym powinny podlegać pod zwolnienie z podatku VAT.

Co istotne, ze względu na wskazanie w treści wyroku konkretnych przykładów, stanowisko przedstawione przez NSA kreuje katalog konkretnych czynności, który może stanowić istotny wkład w linię interpretacyjną organów podatkowych w bieżących sprawach, a równocześnie jasną wskazówkę dla podatników, jak interpretować ten aspekt przepisu art. 43 ust. 1 pkt 38 VATU.

Co więcej, dzięki bezpośredniemu wskazaniu na zastosowanie wyroku TSUE c-40/15 Aspiro S.A. w analizowanym przypadku można domniemać, że komentowany wyrok okaże się wartościowy również w przypadku analizy kwestii „pośrednictwa” dla usług ubezpieczeniowych i finansowych, co tym bardziej wskazuje na jego wartość orzeczniczą.

Opracowanie i komentarz: Karol Sitek, starszy konsultant w dziale prawno-podatkowym PwC