Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych nie reguluje zasad prowadzenia ewidencji rachunkowej czy ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych dla podmiotów zagranicznych prowadzących w Polsce działalność gospodarczą, lecz odsyła w tym zakresie do ustawy z 29.9.1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 120; dalej: RachunkU). W przepisach ustawy o rachunkowości (art. 2 ust. 1 pkt 6 RachunkU) wskazane zostały jedynie oddziały i przedstawicielstwa przedsiębiorców zagranicznych, w rozumieniu przepisów ustawy z 6.3.2018 r. o zasadach uczestnictwa przedsiębiorców zagranicznych i innych osób zagranicznych w obrocie gospodarczym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 470). Podsumowując, przedsiębiorca zagraniczny prowadzący w Polsce działalność gospodarczą, w formie innej niż oddział lub przedstawicielstwo, nie jest objęty obowiązkiem prowadzenia ksiąg rachunkowych.
Wyrok NSA z 3.8.2021 r., II FSK 2939/18
Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu na rozprawie skargi kasacyjnej Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Warszawie od wyroku WSA w Warszawie w sprawie skargi B. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie (dalej: Dyrektor IS) w przedmiocie podatku dochodowego od osób prawnych oddalił skargę kasacyjną. Organ w trakcie postępowania podatkowego na podstawie art. 9 ust. 2a pkt 2 PDOPrU dokonał szacowania przychodów Spółki, której siedziba znajdowała się na terytorium Niemiec. Spółka w kontrolowanym okresie prowadziła na terenie Polski działalność gospodarczą poprzez wykonanie dwóch projektów budowlano-montażowych. W sprawie ustalono, że Spółka z siedzibą w Niemczach realizowała dwa projekty będące pracami budowlano-montażowymi i w związku z wykonywaniem ich na terenie Polski dłużej niż 12 miesięcy organ uznał, że Spółka wykonywała działalność gospodarczą w Polsce za pośrednictwem dwóch zakładów podatkowych w rozumieniu art. 5 ust. 3 umowy między Rzeczypospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec w sprawie unikania podwójnego opodatkowania z 14.5.2003 r. (dalej: UPO). Ponieważ w wyniku prowadzonego postępowania podatkowego organ ustalił, że Spółka nie prowadziła ksiąg rachunkowych dla poszczególnych zakładów, to na podstawie art. 9 ust. 2a pkt 2 PDOPrU w drodze szacowania z zastosowaniem wskaźnika dochodu w stosunku do przychodu określił dochód Spółki na terenie Polski w wysokości 1 938 576,00 zł. Spółka nie zgodziła się z decyzją organu i zaskarżyła decyzję do WSA w Warszawie, wskazując na naruszenie art. 9 ust. 2a pkt 2 PDOPrU w powiązaniu z art. 2 ust. 1 pkt 6 RachunkU, wskazując, że przywołane przepisy nie dają podstaw do nałożenia na zakład Spółki w Polsce obowiązku prowadzenia ksiąg rachunkowych, a w konsekwencji brak jest możliwości szacowania dochodu z zastosowaniem wskaźnika 10%, gdyż przywołane przepisy nie dają podstawy do nałożenia na zakład Spółki w Polsce takiego obowiązku. Z przedmiotowymi zarzutami zgodził się WSA w Warszawie, uznając je za zasadne. Organ złożył skargę kasacyjną do NSA. Jednakże NSA wskazał, że należy uznać zarzuty kasacyjne organu za nieuzasadnione. Wskazał on bowiem, że w art. 2 ust. 1 pkt 6 RachunkU zawarto zamknięty krąg podmiotów „zagranicznych”, do których stosuje się przepisy RachunkU. Są wśród nich mające siedzibę lub miejsce sprawowania zarządu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej: osoby zagraniczne, oddziały i przedstawicielstwa przedsiębiorców zagranicznych. Jeżeli zatem osoba zagraniczna nie posiada w Polsce siedziby, to nie stosuje się do niej przepisów RachunkU, chyba że jest przedsiębiorcą zagranicznym prowadzącym działalność gospodarczą na terytorium Polski poprzez oddział lub przedstawicielstwo. Podsumowując, należy wskazać, że zakład przedsiębiorcy zagranicznego w Polsce niebędący jego oddziałem czy przedstawicielstwem nie jest objęty obowiązkiem prowadzenia ksiąg rachunkowych.
KOMENTARZ
Powyższy wyrok można skomentować sentencją Lege non distinguente nec nostrum est distinguere (łac. Tam, gdzie ustawa nie wprowadza rozróżnień, my też nie powinniśmy wprowadzać rozróżnień). Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych nie określa podmiotów zobowiązanych do prowadzenia ksiąg rachunkowych, a odsyła jedynie do RachunkU. W art. 2 RachunkU ustawodawca w sposób enumeratywny wskazał, jakie podmioty są zobowiązane do prowadzenia ksiąg rachunkowych, w związku z czym jest to katalog zamknięty. Umowa o podwójnym opodatkowaniu między Rzeczypospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec w sprawie unikania podwójnego opodatkowania w art. 5 wskazuje, że zakład na terenie państwa umawiającego się może powstać w różny sposób, jednakże to, co potwierdza wyrok NSA, nie każdy przedsiębiorca zagraniczny, mający zakład na terenie Rzeczypospolitej, jest zobowiązany do prowadzenia ksiąg rachunkowych.
Opracowanie i komentarz: Dominik Surdel, konsultant w dziale prawnopodatkowym PwC.
