|
Wydatki w postaci ujemnego wyniku z transakcji na opcjach walutowych stanowią koszty uzyskania przychodu, jeśli spełniają przesłanki zdefiniowane w art. 15 ust. 1 PDOPrU. Przepis art. 16 ust. 1 pkt 8b PDOPrU stanowiący o wydatkach związanych z nabyciem pochodnych instrumentów finansowych nie ma w tym przypadku zastosowania, ponieważ nie dotyczy wystawcy, lecz nabywcy opcji. Tym samym tylko wydatki podmiotu uprawnionego z tytułu opcji – czyli nabywcy, podlegają ograniczeniom, o których mowa w art. 16 ust. 1 pkt 8b ww. ustawy. Wyrok WSA w Gliwicach z 27.1.2010 r., I SA/Gl 677/09 |
Spółka prowadzi działalność gospodarczą w zakresie przewozów towarowych koleją, co wiąże się z ponoszeniem ciągłych wydatków bieżących oraz inwestycyjnych. Celem zabezpieczenia stałego poziomu kosztów finansowania tych wydatków spółka zawarła z bankiem transakcję, w której wykorzystane zostały pochodne instrumenty finansowe. Na całość transakcji składały się dwa elementy: Interest Rate Swap (IRS), czyli transakcja zmieniająca zmienną stopę procentową na stałą, oraz wbudowana w nią sprzedaż opcji walutowych typu call z barierą wyłączającą. Transakcja IRS zawarta została w celu obniżenia i zabezpieczenia na stałym poziomie kosztu odsetek od kwoty kredytów zaciągniętych przez spółkę i w efekcie przyniosła jej przychód wynikający z pokrycia przez bank kwoty różnicy między odsetkami liczonymi według stopy zmiennej i stałej. Z kolei zawarcie kontraktu opcyjnego oznaczało zobowiązanie spółki do sprzedaży bankowi w uzgodnionym dniu rozliczenia pewnej kwoty w euro po wcześniej uzgodnionym kursie walutowym. Zobowiązanie to zostałoby zniesione, jeżeli w dowolnym momencie obowiązywania transakcji kurs waluty euro spadłby do poziomu określonego jako bariera wyłączająca. Bariery wyłączające zostały ustalone na takim poziomie, co do którego w dniu zawierania transakcji istniała niemal pewność, że zostanie on osiągnięty – na co wskazywały prognozy co do kursu EUR/PLN, którymi dysponowała spółka w 2008 r. Jednak w związku z osłabieniem kursu złotego pod koniec 2008 r. i zmniejszeniem prawdopodobieństwa zaistnienia bariery wyłączającej, a w konsekwencji wzrostem kosztów obsługi ww. transakcji, spółka zaprzestała realizacji obowiązków wynikających z umowy ramowej, skutkiem czego było jej rozwiązanie przez bank. Na dzień rozwiązania umowy nastąpiło rozliczenie transakcji. W ocenie spółki spełniona została przesłanka z art. 16 ust. 1 pkt 8b PDOPrU, uprawniająca do zaliczenia w ciężar kosztów podatkowych strat poniesionych w związku z realizacją transakcji z wykorzystaniem opcji walutowych.
Organ podatkowy, uznając takie stanowisko za nieprawidłowe, wskazał, że ze stanu faktycznego wynika, że nie wystąpiła żadna z trzech wymienionych w art. 16 ust. 1 pkt 8b PDOPrU sytuacji. Spółka zaprzestała realizacji obowiązków wynikających z umowy ramowej związanej z transakcją na instrumentach i jej rozliczeniu, skutkiem czego bank skorzystał z przysługującego mu na podstawie umowy ramowej prawa i rozwiązał ze spółką umowę. Organ podatkowy stwierdził także, iż nie zachodzi realizacja praw na instrumentach pochodnych, lecz realizacja praw wynikających z umowy.
Spółka nie zgodziła się z tym stanowiskiem i wniosła skargę do WSA, który uchylił zaskarżoną interpretację. Zdaniem sądu art. 16 ust. 1 pkt 8b PDOPrU, stanowiący o wydatkach związanych z nabyciem pochodnych instrumentów finansowych, w przypadku transakcji opcyjnych nie dotyczy wystawcy, lecz posiadacza opcji jako nabywcy. W uznaniu sądu to nabywca opcji (bank), a nie wystawca, ponosi wydatki związane z nabyciem tego instrumentu. Tym samym tylko wydatki osoby uprawnionej z tytułu opcji doznają ograniczeń wynikających z art. 16 ust. 1 pkt 8b PDOPrU. Ponadto WSA stwierdził, że koszty w postaci ujemnego wyniku z transakcji opcyjnej stanowią koszty uzyskania przychodu, jeśli spełniają przesłanki zawarte w art. 15 ust. 1 ww. ustawy.
Opracowanie: Radosław Baraniewicz, konsultant
KomentarzKomentowane orzeczenie WSA w Gliwicach dotyczy kwalifikacji ujemnego wyniku z rozliczenia opcji walutowych (pochodnych instrumentów finansowych w rozumieniu PDOPrU) jak kategorii podatkowej. Przepisy podatkowe nie regulują wprost kwestii rozpoznania straty z tytułu realizacji instrumentów pochodnych w kontekście zaliczenia jej do kosztów uzyskania przychodu. W szczególności, nie powinien w tym przypadku znajdować zastosowania – wbrew poglądowi dominującemu w licznie ostatnio wydawanych interpretacjach organów podatkowych – art. 16 ust. 1 pkt 8b PDOPrU. Jak słusznie zauważa gliwicki sąd, powyższy przepis określa szczególny moment rozpoznania w czasie wydatków związanych z nabyciem pochodnych instrumentów finansowych. Tymczasem mechanizm funkcjonowania opcji walutowych zakłada, że ryzyko w postaci osiągnięcia ujemnego wyniku na realizacji transakcji opcyjnej ponosi tylko wystawca (sprzedawca) opcji, który w momencie zawarcia stosownego kontraktu przyjmuje zobowiązanie do potencjalnego, przyszłego świadczenia pieniężnego na rzecz nabywcy opcji. Ten ostatni ma natomiast prawo zrezygnować z wykonania opcji (i, zakładając racjonalność jego działania, czyni to) w sytuacji ukształtowania się ceny instrumentu bazowego na niekorzystnym dla niego poziomie (w omawianym przypadku – kursu euro). Za tak przysługujące mu uprawnienie nabywca opcji zobowiązany jest do wypłaty tzw. premii opcyjnej na rzecz wystawcy opcji. I to właśnie premia jest jednym z wydatków, o których mówi art. 16 ust. 1 pkt 8b PDOPrU, wyłączając możliwość ich zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów przed zaistnieniem określonych zdarzeń wymienionych w tym przepisie (realizacja/rezygnacja z realizacji praw wynikających z instrumentów pochodnych lub ich odpłatne zbycie). Zgodnie z powyższą argumentacją, WSA w Gliwicach wskazuje na możliwość zaliczenia ujemnego wyniku transakcji opcyjnej do kosztów uzyskania przychodu na zasadach ogólnych, przy czym art. 15 PDOPrU decydować będzie w opinii sądu również o momencie powstania takiego kosztu i chwili jego potrącenia dla celów podatku dochodowego. Warto wspomnieć, że do analogicznej konkluzji doszedł WSA we Wrocławiu w orzeczeniu z 4.6.2009 r. (I SA/Wr 327/09). W praktyce istotne staje się określenie charakteru powiązania takiego kosztu z przychodem podatnika. Spółka wskazywała na bezpośredni związek straty z opcji walutowych z przychodami osiągniętymi w ramach powiązanej transakcji IRS. Sąd gliwicki nie analizował dalej tej kwestii, wydaje się jednak, że w sprawie będącej przedmiotem omawianego rozstrzygnięcia, ze względu na ogólny, zabezpieczający charakter wykorzystywanych przez podatnika instrumentów pochodnych, które w założeniu miały stabilizować poziom finansowania wydatków ponoszonych w jego działalności gospodarczej, koszty powstałe wskutek rozliczenia opcji walutowych powinny być raczej potraktowane jako mające pośredni związek z przychodem. Podobne wnioski przedstawił również wrocławski sąd we wspomnianym wyroku, uznając, iż takie koszty powinny być rozpoznane jako podatkowe zgodnie z art. 15 ust. 4d i 4e PDOPrU – a zatem w dacie poniesienia, rozumianej jako dzień ich ujęcia w księgach rachunkowych. Maria Gracja Małecka, konsultantka |
Wybór orzeczeń i komentarze przygotowali eksperci
z Działu prawno-podatkowego i Zespołu zarządzania
wiedzą PricewaterhouseCoopers
