Wyrok ETS z 21.1.2010 r. w sprawie Société de Gestion Industrielle SA (SGI) vs. Belgia, C-311/08
W przedmiotowej sprawie ETS uznał, że:
Wykładni art. 43 WE w zw. z art. 48 WE należy dokonywać w ten sposób, że nie sprzeciwia się on, co do zasady, przepisom państwa członkowskiego, na podstawie których opodatkowaniu w spółce będącej rezydentem podlega nieodpłatna korzyść przekazana powiązanemu z nią nierezydentowi, podczas gdy obowiązku podatkowego nie rodzi analogiczna korzyść przekazana powiązanemu rezydentowi.
Spółka holdingowa SGI, będąca belgijskim rezydentem podatkowym, udzieliła francuskiej spółce z grupy RECYDEM SA (dalej „Recydem”) nieoprocentowanej pożyczki. Ponadto wypłacała spółce powiązanej, będącej rezydentem w Luksemburgu wynagrodzenie za usługi zarządcze. Belgijskie organy podatkowe uznały, że transakcje te nie zostały ustalone na warunkach rynkowych, a zatem konieczne jest skorygowanie przychodu SGI o odsetki, które spółka ta ustaliłaby dla niezależnego pożyczkobiorcy, jak również wyłączenie z kosztów uzyskania przychodu kwot wynagrodzenia za zarządzanie.
Do SGI skierowano decyzje w sprawie korekty za lata podatkowe 2001 i 2002. Ponieważ wniesione przez spółkę sprzeciwy zostały oddalone decyzją organu wyższego rzędu, spółka wniosła skargę do Tribunal de Premičre Instance de Mons.
Sąd krajowy uznał, że belgijskie organy podatkowe prawidłowo zastosowały belgijskie regulacje podatkowe. Jednak z uwagi na fakt, iż regulacje te odnoszą się wyłącznie do transakcji transgranicznych, sąd krajowy powziął wątpliwość, czy nie są sprzeczne m.in. z zasadą ochrony swobody przedsiębiorczości w rozumieniu art. 43 WE i nast. oraz z zasadą swobodnego przepływu kapitału przewidzianą w art. 56 WE i nast. W tych okolicznościach Tribunal de Premičre Instance de Mons postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:
(a) Czy art. 43 (…) WE w związku z art. 48 [WE] i ewentualnie z art. 12 [WE] sprzeciwia się przepisom państwa członkowskiego wprowadzającym, tak jak w niniejszym przypadku, opodatkowanie wyjątkowej lub nieodpłatnej korzyści po stronie spółki belgijskiej przyznającej tę korzyść spółce z siedzibą w innym państwie członkowskim, z którą łączą ją bezpośrednie lub pośrednie stosunki współzależności, w sytuacji gdy w identycznych okolicznościach spółka będąca rezydentem w Belgii nie może podlegać opodatkowaniu w zakresie wyjątkowej lub nieodpłatnej korzyści, jeżeli korzyść ta zostaje przyznana innej spółce z siedzibą w Belgii, z którą tę pierwszą spółkę belgijską łączą bezpośrednie lub pośrednie stosunki współzależności?
(b) Czy art. 56 (…) WE w związku z art. 48 [WE] i ewentualnie z art. 12 [WE] sprzeciwia się przepisom państwa członkowskiego wprowadzającym, tak jak w niniejszym przypadku, opodatkowanie wyjątkowej lub nieodpłatnej korzyści po stronie spółki belgijskiej przyznającej tę korzyść spółce z siedzibą w innym państwie członkowskim, z którą łączą ją bezpośrednie lub pośrednie stosunki współzależności, w sytuacji gdy w identycznych okolicznościach spółka będąca rezydentem w Belgii nie może podlegać opodatkowaniu w zakresie wyjątkowej lub nieodpłatnej korzyści, jeżeli korzyść ta zostaje przyznana innej spółce z siedzibą w Belgii, z którą tę pierwszą spółkę belgijską łączą bezpośrednie lub pośrednie stosunki współzależności?
Odpowiadając na pytanie prejudycjalne, ETS uznał, że swoboda przedsiębiorczości przyznana obywatelom wspólnotowym na mocy art. 43 WE zapewnia im dostęp do działalności na własny rachunek oraz możliwość jej wykonywania, jak również prawo tworzenia i zarządzania przedsiębiorstwami na tych samych warunkach co określone przez przepisy danego państwa członkowskiego dla jego własnych obywateli. Obejmuje ona prawo wykonywania działalności za pośrednictwem spółki zależnej, oddziału lub agencji.
W opinii ETS analizowana w przedmiotowej sprawie odmienność traktowania podatkowego przekazywania korzyści rezydentom i nierezydentom w ramach podmiotów powiązanych może stanowić ograniczenie swobody przedsiębiorczości w rozumieniu art. 43 WE. Spółka będąca rezydentem może bowiem zrezygnować z nabycia, utworzenia lub utrzymania spółki zależnej w innym państwie członkowskim, lub z nabycia czy utrzymania znacznego udziału w spółce mającej siedzibę w tym ostatnim państwie, z powodu podatków obciążających transgraniczne przekazywanie korzyści podmiotom powiązanym.
W konsekwencji ETS uznał, że przepisy państwa członkowskiego, takie jak rozpatrywane w postępowaniu przed sądem krajowym, stanowią ograniczenie swobody przedsiębiorczości w rozumieniu art. 43 WE w zw. z art. 48 WE.
Europejski Trybunał Sprawiedliwości stwierdził ponadto, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem środek mogący ograniczać powyższą swobodę może zostać dopuszczony wyłącznie wtedy, gdy realizuje praworządny cel zgodny z Traktatem i uzasadniony nadrzędnymi względami interesu ogólnego. Ponadto w takim przypadku konieczne jest, by jego zastosowanie było odpowiednie do osiągnięcia tak realizowanego celu i nie wykraczało poza to co niezbędne dla jego osiągnięcia. W pierwszej kolejności dotyczy to zapobiegania zachowaniom, które mogłyby zagrażać prawu państwa członkowskiego do realizowania przysługującej mu kompetencji podatkowej w związku z działalnością wykonywaną na jego terytorium. W drugiej kolejności przepis krajowy ograniczający swobodę przedsiębiorczości może być uzasadniony, jeżeli dotyczy czysto sztucznych struktur, których celem jest uniknięcie stosowania przepisów danego państwa członkowskiego.
W świetle tych dwóch, uwzględnianych łącznie, elementów analizowane regulacje prawa belgijskiego realizują praworządne cele, zgodne z Traktatem i należące do nadrzędnych względów interesu ogólnego oraz są właściwe do zapewnienia realizacji tych celów. W tym kontekście należy jedynie dokonać oceny, czy stosowane przez ustawodawcę krajowego środki można uznać za proporcjonalne. Ocenę, czy nie wykraczają one ponad to co niezbędne do zapewnienia realizacji chronionych celów, pozostawić należy w tym przypadku sądowi krajowemu.
Analizowany wyrok ma istotne znaczenie, ponieważ regulacje belgijskie stanowią typowe instrumenty, których celem jest ochrona jurysdykcji podatkowej danego państwa. Europejski Trybunał Sprawiedliwości potwierdził, że odmienne traktowanie transakcji z rezydentami i nierezydentami, polegającymi na przekazywaniu korzyści podmiotom powiązanym jest uzasadnione nadrzędnymi interesami ogółu, a co za tym idzie, stanowi dopuszczalne odstępstwo od zasady ochrony przedsiębiorczości.
Opracowała: Agnieszka Ferek, Lovells H. Seisler sp.k.
