Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej: TSUE, Trybunał) z 20.10.2016 r. w sprawie Josef Plöckl (dalej: Podatnik) przeciwko Finanzamt Schrobenhausen (Niemcy)
Trybunał w omawianym wyroku rozważał kwestię wpływu braku dochowania wymogów formalnych ustanowionych przez przepisy krajowe na możliwość zastosowania zwolnienia z podatku VAT wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej dokonał wykładni stanu faktycznego w oparciu na przepisach VI Dyrektywy Rady 77/388/EWG z 17.5.1977 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich w odniesieniu do podatków obrotowych – wspólny system podatku od wartości dodanej (dalej: Dyrektywa VAT).
Przedmiotem orzeczenia była sprawa podatnika, który będąc indywidualnym przedsiębiorcą, nabył samochód wykorzystywany do prowadzenia przez niego działalności gospodarczej. Po pewnym czasie postanowił sprzedać samochód i w tym celu pojazd został wysłany z terytorium Niemiec do Hiszpanii. Transport został potwierdzony listem przewozowym. Samochód został sprzedany przedsiębiorstwu posiadającemu siedzibę swojej działalności w Hiszpanii. Podatnik potraktował sprzedaż samochodu jako wewnątrzwspólnotową dostawę towarów na rzecz hiszpańskiego podatnika. Przy czym podatnik nie zadbał o przekazanie numeru identyfikacji do celów podatku VAT nadanego w Hiszpanii.
W wyniku wszczętej kontroli organ podatkowy stwierdził, że nie zostały spełnione przesłanki dostawy wewnątrzwspólnotowej, a zatem sprzedaż samochodu powinna zostać opodatkowana w Niemczech. W wyniku zakwestionowania decyzji niemieckich władz podatkowych sprawa trafiła do sądu. Sąd, rozpatrując sprawę, powziął wątpliwość, czy w opisanej sprawie podatnik mógł skorzystać ze zwolnienia z opodatkowania przewidzianego dla wewnątrzwspólnotowych dostaw towarów. W związku z tym sąd ten postanowił wystąpić do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym:
Czy przepisy Dyrektywy VAT pozwalają na odmowę zastosowania zwolnienia wewnątrzwspólnotowego przemieszczenia towarów, na tej podstawie, że podatnik nie spełnił wszystkich wymogów formalnych, m.in. nie zadbał o przekazanie numeru identyfikacji podatkowej dla celów VAT, przy czym zostały spełnione przesłanki materialne i nie istnieje podejrzenie, że doszło do popełnienia oszustwa?
Trybunał na wstępie wskazał, że przesłanki, jakie powinny być spełnione, aby transakcja mogła zostać zakwalifikowana jako wewnątrzwspólnotowe przemieszczenie towarów, to wprowadzenie do innego państwa członkowskiego składnika majątku ruchomego wysłanego lub transportowanego przez lub na rachunek podatnika poza terytorium kraju jego siedziby, jednakże na obszarze Unii Europejskiej, do celów działalności jego przedsiębiorstwa. Trybunał przypomniał, że do państw członkowskich należy ustalenie warunków, na jakich zwalniają one wewnątrzwspólnotowe dostawy towarów, a także kwestia środków dowodowych, jakimi mogą posłużyć się podatnicy w celu skorzystania ze zwolnienia z podatku VAT. Dyrektywa VAT przyznaje państwom członkowskim możliwość podjęcia środków mających na celu zapewnienie prawidłowego poboru podatku i zapobieganie oszustwom podatkowym. Jednakże takie środki nie mogą wykraczać poza to, co jest konieczne do osiągnięcia takich celów, tym samym zastosowanie wskazanych środków nie może podważać podstawowej zasady wspólnego systemu podatku VAT, jaką jest zasada neutralności.
Zdaniem Trybunału przepis krajowy, który uzależnia prawo do zwolnienia wewnątrzwspólnotowej dostawy od spełnienia wymogów formalnych, bez uwzględnienia warunków merytorycznych, wykracza poza to, co jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego poboru podatku. Transakcje powinny być bowiem opodatkowane z uwzględnieniem ich obiektywnych cech.
Posiłkując się swoim dotychczasowym orzecznictwem, TSUE podkreślił, że zasada neutralności wymaga, aby zwolnienie z podatku VAT było stosowane, gdy zostają spełnione obiektywne wymogi materialne, niezależnie od spełnienia warunków formalnych nałożonych przepisami krajowymi. Natomiast obowiązek przekazania numeru identyfikacji do celów VAT jest wyłącznie przesłanką formalną. W konsekwencji administracja podatkowa nie może odmówić zwolnienia z podatku VAT dla wewnątrzwspólnotowego przemieszczenia tylko na tej podstawie, że podatnik nie przekazał nadanego przez państwo członkowskie przeznaczenia numeru identyfikacji do celów podatku VAT.
Ponadto TSUE przypomniał, że zgodnie z dotychczasowym dorobkiem orzeczniczym na zasadę neutralności podatkowej nie można powoływać się jedynie w dwóch przypadkach. Po pierwsze, jeżeli podatnik umyślnie uczestniczył w oszustwie podatkowym i naraził na niebezpieczeństwo funkcjonowanie wspólnego systemu podatku VAT. Po drugie, naruszenie wymogu formalnego może prowadzić do odmowy zwolnienia, jeżeli takie naruszenie uniemożliwia przedstawienie przekonującego dowodu spełnienia wymogów materialnych.
Trybunał uznał, że żadna z powyżej wskazanych sytuacji umożliwiających wyłączenie zastosowania zwolnienia z VAT nie zaszła w rozpatrywanej sprawie. Tym samym organ podatkowy nie miał podstaw do kwestionowania dokonanego przez podatnika rozliczenia sprzedaży samochodu. Przy czym TSUE wskazał na kluczowy charakter numeru identyfikacji podatkowej do celów VAT, jako elementu kontroli w systemie obejmującym transakcje wewnątrzwspólnotowe. Jednakże skład orzekający zwrócił uwagę, że charakter tego numeru nie może przekształcić wymogu formalnego w wymóg materialny ani uzasadnić odmowy przyznania zwolnienia ze względu na niedochowanie wymogu formalnego ustanowionego przez prawo krajowe.
Odpowiadając na zadane pytanie prejudycjalne, Trybunał stwierdził, że przepisy Dyrektywy VAT należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie odmowie zwolnienia z podatku VAT wewnątrzwspólnotowego przemieszczenia towarów na tej podstawie, że podatnik nie przekazał nadanego przez państwo przeznaczenia numeru identyfikacji do celów podatku VAT, a towar został przemieszczony i spełniono wszystkie inne warunki do zastosowania zwolnienia.
Opracowanie: Joanna Fiema-Kurek, radca prawny
Kancelaria Hogan Lovells
