Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej: TSUE lub Trybunał) z 24.10.2013 r. w sprawie Agenţia Naţională Fiscală (dalej: organ) przeciwko SC Rafinăria Steaua Română SA (dalej: SC lub spółka) w ramach wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożonym przez sąd odsyłający w Rumunii.
Przedmiot sporu
Przedmiotem orzeczenia TSUE było ustalenie obowiązku zapłaty przez organy podatkowe odsetek za zwłokę związanych ze zwrotem podatku dokonanym z opóźnieniem, z uwagi na obowiązywanie niezgodnych z prawem aktów administracyjnych, których nieważność została stwierdzona wyrokiem sądu.
Ze stanu faktycznego sprawy wynika, że spółka złożyła wniosek o zwrot podatku VAT. W wyniku kontroli podatkowej przeprowadzonej w okresie ubiegania się o zwrot organ nałożył na SC zobowiązanie podatkowe z tytułu podatku VAT, a także zobowiązał spółkę do zapłaty odsetek za zwłokę. Na podstawie decyzji organ dokonał potrącenia ww. zobowiązania podatkowego z roszczeniem spółki o zwrot podatku VAT, wskutek czego zobowiązanie podatkowe zostało umorzone.
Skarga
Zażalenie złożone przez spółkę w toku postępowania podatkowego na decyzję w sprawie zobowiązania podatkowego oraz na decyzję o potrąceniu zostało oddalone. SC wniosła skargę do sądu, który orzekł nieważność przedmiotowych decyzji. Na orzeczenie sądu I instancji organ złożył skargę, która została oddalona przez sąd II instancji. Jednocześnie sąd zobowiązał organ do zwrotu spółce kwoty podatku stanowiącej przedmiot żądania głównego.
Mając na uwadze wydany przez sąd wyrok potwierdzający niezgodność z prawem decyzji o potrąceniu i opóźnienie w zwrocie bezprawnie potrąconej kwoty podatku VAT, spółka wystąpiła do organu o zapłatę odsetek od wnioskowanej kwoty. Odsetki zostały obliczone od dnia upływu terminu 45 dni przewidzianego w przepisach prawa na wydanie decyzji w zakresie deklaracji podatku VAT do dnia rzeczywistego zwrotu podatku.
Żądanie spółki zostało oddalone przez organ w drodze decyzji, na którą SC wniosła skargę. Sąd przychylił się do żądania SC i zasądził na rzecz spółki wnioskowaną kwotę odsetek ustawowych.
Odwołanie
Odwołując się od wyroku sądu, organ podniósł między innymi, że sąd zasądzając odsetki na rzecz spółki, naruszył prawo. W opinii organu przepisy prawa sankcjonują nie sposób rozpatrzenia sprawy, lecz jedynie przekroczenie terminu na ustosunkowanie się do wniosku podatnika. Wnioski spółki, zdaniem organu, zostały rozpatrzone w ustawowym terminie, liczonym od dnia stwierdzenia nieważności decyzji o potrąceniu. Tym samym spółce nie należą się odsetki za okres obowiązywania decyzji o potrąceniu. Spółka powołując się na orzecznictwo TSUE, wniosła o oddalenie odwołania z uwagi na jego bezzasadność, wskazując, że w ostatecznym rozrachunku organ nie dotrzymał obowiązującego terminu zwrotu podatku VAT, tj. ww. 45-dniowego terminu przewidzianego na wydanie decyzji w sprawie deklaracji VAT liczonego od dnia złożenia wniosku o zwrot.
Pytanie prejudycjalne
Sąd odsyłający, przed którym toczyła się sprawa, postanowił zawiesić postępowanie i wystąpić do TSUE z pytaniem prejudycjalnym. W pytaniu sąd odsyłający podjął wątpliwości, czy krajowe regulacje, na podstawie których państwo nie ma obowiązku zapłaty odsetek od kwot podatku, o którego zwrot wnosi podatniczka za okres od dnia potrącenia tych kwot do dnia stwierdzenia nieważności aktów, zgodnie z którymi dokonano potrącenia, są zgodne z Dyrektywą VAT.
Trybunał precyzując pytanie sądu, wskazał, że jego intencją było ustalenie, czy wykładnia art. 183 Dyrektywy VAT stoi w sprzeczności z tym, aby podatnik ubiegający się o zwrot podatku VAT nie mógł dochodzić od organów podatkowych odsetek w związku z opóźnieniem w zwrocie podatku za okres, w którym obowiązywały przepisy wykluczające taką możliwość.
Orzeczenie Trybunału
Trybunał podkreślił, że przywołana regulacja Dyrektywy VAT nie wskazuje na obowiązek zapłaty odsetek od nadwyżki podatku VAT do zwrotu ani dnia, od którego takie odsetki mogłyby być naliczane. Fakt ten jednakże nie oznacza, że organy podatkowe są całkowicie zwolnione z kontroli w tym zakresie na podstawie przepisów unijnych.
Co prawda prawo do zwrotu podatku VAT przewidziane w art. 183 Dyrektywy VAT jest objęte autonomią proceduralną poszczególnych państw członkowskich, jednak ramy tej autonomii ograniczone są zasadami równoważności i skuteczności.
Prawo do zwrotu podatku VAT stanowi podstawową zasadę systemu VAT i nie może być co do zasady ograniczane. Co więcej, zasady zwrotu podatku VAT nie mogą naruszać zasady neutralności systemu VAT, przenosząc na podatnika ciężar tego podatku, co jednocześnie oznacza, że jego zwrot powinien być dokonywany w rozsądnym terminie.
W konsekwencji, jeżeli zwrot podatku na rzecz podatnika jest dokonywany po przekroczeniu rozsądnego terminu, to zasada neutralności VAT wymaga, żeby straty poniesione przez tego podatnika zostały mu zrekompensowane w postaci odsetek.
W takim przypadku, opierając się na regulacji art. 183 Dyrektywy VAT, odsetki należne od organu administracji podatkowej powinny być naliczane od dnia, w którym zwrot podatku powinien być w normalnych okolicznościach dokonany. Rumuńskie przepisy krajowe przewidują prawo do naliczania odsetek za zwłokę po upływie terminu 45 dni przewidzianego na rozpatrzenie wniosku zawartego w deklaracji podatku VAT. Oznacza to, że spółka ma prawo żądać odsetek za okres od dnia upływu ww. terminu do dnia ich zapłaty.
Zdaniem Trybunału z punktu widzenia podatnika powód zwłoki w zwrocie podatku pozostaje bez znaczenia. W tym kontekście nie jest istotne, czy powodem zwłoki było przedłużające się postępowania podatkowe w sprawie wniosku, czy też obowiązywanie niezgodnych z prawem aktów administracyjnych uniemożliwiających taki zwrot. W każdej sytuacji podatnik ma prawo ubiegać się o zapłatę odsetek.
Reasumując, TSUE uznał prawo podatnika do rekompensaty poniesionej przez niego szkody, będącej następstwem niezgodnych z prawem działań organów podatkowych, których skutkiem jest wydłużenie terminu zwrotu podatku, poza rozsądny okres.
Opracowanie: Andrzej Dębiec, radca prawny w Hogan Lovells
