Istotą i celem odszkodowań jest rekompensata za szkodę, a nie płatność za świadczenie – w takim przypadku nie mamy do czynienia z transakcją ekwiwalentną – świadczenie w zamian za wynagrodzenie. Otrzymanie odszkodowania nie wiąże się bowiem z żadnym świadczeniem ze strony podatnika. Zapłata określonej kwoty pieniężnej wynika z konieczności wynagrodzenia straty wynikłej, jak w niniejszej sprawie, z działania dłużnika. W efekcie uzyskana przez skarżącą opłata nie podlega opodatkowaniu VAT.

Wyrok NSA z 29.5.2019 r., I FSK 672/17

Komentowany wyrok zapadł w następującym stanie faktycznym:

spółka we wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej wskazała, że prowadzi działalność gospodarczą m.in. w zakresie zapewniania miejsc krótkoterminowego zakwaterowania. W związku z tą działalnością klienci spółki dokonują rezerwacji wybranego przez siebie pokoju lub apartamentu w określonym terminie.

Zdarza się, że klienci rezygnują z dokonanej rezerwacji lub rezerwacja jest anulowana przez spółkę, gdyż klient nie stawia się w określonym terminie w recepcji. Jeśli klient anuluje rezerwację po określonym terminie lub nie skorzysta z usługi zakwaterowania, spółka obciąża go opłatą za spóźnione anulowanie rezerwacji i rezygnację z usługi zakwaterowania. We wniosku spółka wskazała, że w takiej sytuacji traci możliwość wynajęcia danego pokoju na rzecz innych klientów a jednocześnie musi ponosić stałe koszty związane z utrzymaniem budynku. Opłata jest zatem zryczałtowaną rekompensatą za poniesione przez koszty i utracone korzyści. Spółka dokumentuje pobranie opłaty notą księgową.

Noty księgowe są wystawiane również na opłaty pobierane także w przypadku dokonania zniszczeń w apartamencie, za dodatkowe sprzątanie lub zgubione klucze. Opłata, jaką obciążany jest klient, stanowi rekompensatę za koszty napraw, dodatkowego sprzątania, wymiany zamku w drzwiach wejściowych lub wyrobienie nowych kluczy.

W związku z tak przedstawionym stanem faktycznym sprawy skarżąca zapytała, czy pobierane przez nią opłaty powinny być opodatkowane VAT. Spółka stanęła na stanowisku, że opłaty te mają charakter odszkodowawczy, a w konsekwencji nie podlegają opodatkowaniu VAT.

W interpretacji indywidualnej Minister Finansów uznał stanowisko spółki w zakresie opodatkowania VAT i dokumentowania opłat za spóźnione anulowanie rezerwacji i rezygnację z usługi zakwaterowania za prawidłowe. Nie zgodził się jednak ze spółką co do charakteru opłat za zniszczenia w apartamencie, dodatkowe sprzątanie albo zgubione klucze, wskazując, że przedmiotowe opłaty są związane z usługą wynajmu lokalu. Ponieważ są pobierane w związku z niewłaściwym używaniem przedmiotu najmu, mamy do czynienia ze świadczeniami wzajemnymi, bezpośrednimi i ekwiwalentnymi, polegającymi z jednej strony na przejęciu zobowiązań najemcy, z drugiej strony – na zapłacie określonego w umowie wynagrodzenia. Organ wskazał, że otrzymana płatność nie jest więc odszkodowaniem, lecz wynagrodzeniem za świadczenie związane z zaistniałym zdarzeniem.

W części, w której organ nie zgodził się ze spółką, wniosła skargę na interpretację do WSA w Krakowie, który skargę tę uwzględnił, wskazując, że do czynności podlegających opodatkowaniu VAT nie można zaliczyć odszkodowań stanowiących w istocie zadośćuczynienie za powstałą szkodę.

Minister Finansów wniósł do NSA skargę kasacyjną od wyroku WSA, zarzucając naruszenie przepisów prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, polegające na uznaniu, że opłaty za zniszczenia w apartamencie, dodatkowe sprzątanie czy zgubione klucze nie stanowią wynagrodzenia za świadczone przez spółkę usługi i jako takie nie podlegają opodatkowaniu VAT.

Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną, wyjaśniając, że nie sposób uznać, że odszkodowanie w takiej postaci stanowi wynagrodzenie za dodatkową usługę. Bez przedmiotowej opłaty skarżąca pozostałaby z uszczerbkiem w swoim majątku, którego nie pokrywa umowna należność przewidziana za krótkoterminowy najem apartamentu. Przekazane opłaty kompensują więc powstały uszczerbek, przywracając stan majątkowy sprzed wyrządzenia szkody, nie są zaś wynagrodzeniem za świadczenie usług.

Komentarz

Pobieranie dodatkowych opłat za szkody wyrządzone przez gości jest powszechną praktyką w branży hotelarskiej. Wciąż jednak spore kontrowersje budzi sposób, w jaki takie opłaty powinny zostać rozliczone.

Co do zasady odszkodowanie należne poszkodowanemu za szkody, jakie wyrządziła mu inna osoba lub podmiot, nie podlega VAT – jest pewnego rodzaju zadośćuczynieniem, nie zaś zapłatą za świadczenie usług. Zdarzają się jednak sytuacje, gdy VAT trzeba zapłacić.

Zarówno organy podatkowe, jak i sądy administracyjne wskazują, że ustalanie statusu wypłacanego odszkodowania, jako podlegającego bądź nie opodatkowaniu VAT, należy oceniać przez pryzmat związku z konkretnym świadczeniem. Jeśli otrzymana płatność jest ściśle związana z uzyskaniem korzyści polegającej na tolerowaniu zaistniałego stanu rzeczy, otrzymane odszkodowanie nie będzie zadośćuczynieniem, ale wynagrodzeniem za świadczenie usług.

W wydanym wyroku NSA słusznie nie dopatrzył się świadczenia wzajemnego. Zapłata zryczałtowanego odszkodowania przykładowo za dodatkowe sprzątanie apartamentu nie prowadzi bowiem do sytuacji, w której gość nabywa od podatnika usługę sprzątania. Płatność ma na celu jedynie wyrównanie uszczerbku majątkowego podatnika, przywracając stan majątkowy sprzed wyrządzenia szkody.

Naczelny Sąd Administracyjny trafnie wskazał również, że skoro organ podatkowy doszedł do wniosku, że nie są opodatkowane kwoty będące zadośćuczynieniem za utracone korzyści (w przypadku rezygnacji z usługi zakwaterowania lub zbyt późnego anulowania pobytu), to tym bardziej także wyrównanie rzeczywistego uszczerbku w majątku nie powinno podlegać opodatkowaniu VAT. Należy zgodzić się z takim założeniem – w przypadku utraconych korzyści bowiem można by potencjalnie dopatrywać się substancji usługowej, polegającej na tolerowaniu pewnego zaistniałego stanu rzeczy.

Co do zasady rozstrzygnięcie należy uznać za korzystne dla podatników, którzy, zgodnie z poglądem zaprezentowanym przez NSA, nie będą zobowiązani do rozliczenia VAT od płatności otrzymanych w ramach odszkodowań. Należy jednak pamiętać, że duży odsetek tego typu sytuacji może mieć wpływ na zakres prawa do odliczenia VAT u podatnika.

Opracowanie i komentarz: Olga Nasiłowska, Senior Associate

 

 

Komentarze przygotowali eksperci z PwC