W świetle treści wspomnianego wyżej art. 15 ust. 1 PDOPrU za koszty uzyskania przychodów należy uznać wszystkie racjonalnie i gospodarczo uzasadnione oraz definitywnie poniesione wydatki, których celem jest osiągnięcie przychodów lub zachowanie albo zabezpieczenie ich źródła, związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, o ile, jak wynika z art. 15 ust. 1 in fine, nie zostały one wymienione w katalogu kosztów (wydatków) zawartym w art. 16 ust. 1.
Wyrok NSA z 16.11.2018 r., II FSK 793/17
Komentowany wyrok dotyczył spółki będącej częścią grupy deweloperskiej, która nabyła 2/3 udziału w użytkowaniu wieczystym nieruchomości. Spółka przeprowadziła uprzednio wnikliwą analizę stanu prawnego nieruchomości w celu zabezpieczenia realizacji swojego projektu.
Na moment zawarcia transakcji w księgach wieczystych nieruchomości brak było wpisów mogących zasugerować jakiekolwiek wątpliwości co do jej stanu prawnego.
W planach spółki był zakup pozostałej 1/3 części udziału w prawie użytkowania wieczystego przedmiotowej nieruchomości, a następnie realizacja przedsięwzięcia inwestycyjnego w postaci budowy osiedla mieszkaniowego.
Po zakupie przez spółkę 2/3 udziału w nieruchomości wyszło na jaw, że zbywca zawarł wcześniej umowę przedwstępną sprzedaży tego udziału z innym potencjalnym kupującym – osobą trzecią. Osoba ta postanowiła dochodzić swoich praw wynikłych z umowy przedwstępnej. W efekcie wniesionego przez nią pozwu sąd zablokował spółce możliwość zbywania i obciążania posiadanego przez nią udziału w prawie użytkowania wieczystego przedmiotowej nieruchomości. To w konsekwencji uniemożliwiło spółce poczynienie planowanych inwestycji pomimo nabycia pozostałej 1/3 części udziału.
W związku z zaistniałą sytuacją spółka rozważa wypłacenie wymienionej osobie trzeciej (niedoszłemu potencjalnemu kupującemu) określonej w ewentualnej ugodzie kwoty odszkodowania w zamian za odstąpienie przez nią od wszelkich roszczeń wobec spółki.
Na tle powyższego stanu faktycznego spółka zwróciła się do Dyrektora IS w Warszawie z pytaniem, czy takie odszkodowanie z tytułu zrzeczenia się roszczeń będzie stanowiło dla spółki koszt uzyskania przychodu.
Zdaniem spółki wypłacone przez nią odszkodowanie będzie stanowić koszt uzyskania przychodu, gdyż w sposób bezpośredni przyczyni się do osiągania przez nią w przyszłości przychodów ze sprzedaży lokali. W sytuacji bowiem braku ostatecznego uregulowania stanu prawnego nieruchomości nie będzie chętnych do nabywania lokali mieszkalnych w wybudowanych przez spółkę budynkach.
Dyrektor IS w Warszawie nie zgodził się ze stanowiskiem spółki. Jego zdaniem odszkodowanie nie miałoby na celu ochrony źródła przychodów, lecz wynikałoby z chęci uniknięcia straty, która powstałaby w wyniku niekorzystnego dla spółki wyroku sądowego, i która to strata nie byłaby kosztem uzyskania przychodów.
Spółka zaskarżyła powyższą interpretację. Zarówno WSA w Warszawie, jak i NSA przyznały jej rację. Jak wskazał NSA, w świetle art. 15 ust. 1 PDOPrU, sporne wydatki można zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów.
Komentarz
Stanowisko NSA wyrażone w komentowanym wyroku zasługuje na aprobatę. Już WSA w Warszawie, w swoim uzasadnieniu wyroku wskazał, że możliwość zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów wydatków na odszkodowanie jest zależna od dochowania przez określony podmiot starannego działania albo braku zawinienia.
W tym miejscu warto powtórzyć za NSA, że co prawda organ wydający interpretację nie był związany poglądem spółki i jej zapewnieniami, że przystępując do transakcji, wykazała się uprzednio należytą starannością, aby prawnie zabezpieczyć możliwość przeprowadzenia zamierzonego przedsięwzięcia inwestycyjnego. Z drugiej jednak strony organ nie miał podstaw, które by wystarczały, aby przyjąć – jak to uczynił, że spółka nie dochowała w tej mierze należytej staranności, a transakcja nie została prawidłowo zabezpieczona.
Podobnie błędne, zważywszy na argumentację NSA, jest podejście organu, zgodnie z którym koszty uzyskania przychodów mogą obejmować tylko „pozytywne”, jak to określił organ, działania podatnika. Naczelny Sąd Administracyjny jednoznacznie potwierdził w komentowanym wyroku, że wydatki ponoszone na zmniejszenie strat również mogą być uznane za koszt uzyskania przychodów. Zdaniem sądu za koszty uzyskania przychodu w rozumieniu tego przepisu możemy uznać wszystkie racjonalnie i gospodarczo uzasadnione oraz definitywnie poniesione wydatki, których celem jest osiągnięcie przychodów lub zachowanie albo zabezpieczenie ich źródła, związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, chyba że zostały one ujęte w katalogu kosztów w art. 16 ust. 1 PDOPrU.
Opracowanie i komentarz: Stanisław Kędzierski, konsultant
Komentarze przygotowali eksperci z PwC |  |
