Koszty poniesione w związku z organizacją procesu przymusowego wykupu akcji można zaliczyć do KUP

Monitor Podatkowy | 11/2019

A A A

Wydatki poniesione przez spółkę akcyjną, w związku z organizacją procesu przymusowego wykupu akcji, w postaci kosztów: wyceny akcji przez biegłego, organizacji walnego zgromadzenia akcjonariuszy, publikacji wymaganych prawem ogłoszeń w Monitorze Sądowym i Gospodarczym oraz obsługi procesu przymusowego wykupu przez instytucję finansową – mogą zostać zaliczone do kosztów uzyskania przychodu wymienionej spółki, zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy z 15.2.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 1888 ze zm. dalej: PDOPrU).

Wyrok NSA z 24.4.2019 r., II FSK 1562/17

Komentowany wyrok zapadł w następującym stanie faktycznym: podatnik (Spółka) zamierza na mocy art. 418 ustawy Kodeks spółek handlowych (Dz.U. z 2013 r. poz. 1030 ze zm., dalej: KSH) podjąć uchwałę o przymusowym wykupie akcji. W związku z powyższym Spółka będzie zobowiązana do pokrycia kosztów wygenerowanych przez powyższą uchwałę, tj.: wyceny akcji przez biegłego, organizacji walnego zgromadzenia akcjonariuszy, publikacji wymaganych prawem ogłoszeń w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, obsługi procesu przymusowego wykupu przez instytucję finansową.

Wątpliwości Spółki dotyczyły możliwości zaliczenia do kosztów uzyskania przychodu (dalej: KUP) powyższych wydatków. We wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej Spółka stanęła na stanowisku, iż koszty związane z organizacją przymusowego wykupu akcji mogą zostać zaliczone w poczet KUP.

W interpretacji wydanej 20.7.2016 r. organ podatkowy uznał stanowisko Spółki za nieprawidłowe. Argumentując swoją decyzję, nawiązał do definicji KUP wywodzącej się z art. 15 ust. 1 oraz art. 16 ust. 1 PDOPrU. Organ poddał też analizie zapisy art. 417 oraz art. 418 KSH, na podstawie której stwierdził, iż Spółka podczas transakcji przymusowego wykupu odgrywa jedynie rolę pośrednika, na rzecz akcjonariuszy większościowych. W uzasadnieniu organ wskazał, że jego zdaniem wydatki poniesione w związku z przymusowym wykupem akcji nie są związane w sposób bezpośredni czy pośredni z żadnym osiąganym przez Spółkę przychodem, ponieważ nie stanowią one ogólnych kosztów funkcjonowania osoby prawnej oraz powstały wyłącznie na mocy decyzji zarządu jako skutek decyzji podjętej przez wspólników Spółki, w opinii organu służą jedynie akcjonariuszom większościowym, dlatego sam fakt, iż powstały na mocy regulowanych przez KSH działań, zdaniem organu jest niewystarczający do uznania ich za KUP. Spółka wniosła na powyższą interpretację skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku (dalej: WSA), który uznał skargę za zasadną. WSA w uzasadnieniu wyroku odniósł się zarówno do treści powołanych wcześniej przepisów, jak i do orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego (dalej: TK), w szczególności przywołał wyrok z 21.6.2005 r., P25/02. W przytoczonym przez WSA orzeczeniu TK wskazał, iż instytucja przymusowego wykupu akcji ma na celu głównie ochronę akcjonariuszy większościowych przed nadużywaniem praw przez akcjonariuszy mniejszościowych oraz wpływa korzystnie na funkcjonowanie samej Spółki. W świetle powyższych argumentów WSA uznał skargę za zasadną i uchylił zaskarżoną interpretację.

Organ podatkowy na powyższe orzeczenie WSA złożył skargę kasacyjną. Naczelny Sąd Administracyjny (dalej: NSA) w komentowanym orzeczeniu uznał skargę za niezasadną. W uzasadnieniu wyroku NSA zgodził się z argumentami powołanymi przez WSA, w szczególności zwrócił uwagę na powołane przez sąd orzeczenie TK, powtarzając zawartą w nim argumentację.

Komentarz

Orzeczenie NSA zasługuje na aprobatę. Zgodnie z PDOPrU, koszty podatkowe zostały podzielone na dwie kategorie, tj. koszty bezpośrednio związane z uzyskaniem przychodu oraz koszty inne niż bezpośrednio związane z uzyskaniem przychodu, tzw. koszty pośrednie. Ustawowa definicja kosztów zakłada, że aby móc potraktować wydatek jako KUP, musi on być poniesiony w związku z osiągniętym przychodem lub w celu zabezpieczenia źródła przychodu. Analizując treść cytowanego przez WSA oraz NSA orzeczenia TK, niewątpliwie należy zgodzić się z zaprezentowaną tam argumentacją. Słusznie wskazuje TK, iż głównym celem przymusowego wykupu akcji jest m.in.: ochrona akcjonariuszy większościowych przed nadużywaniem praw mniejszości (chodzi tu szczególnie o nadmierne zaskarżanie przez drobnych akcjonariuszy uchwał walnego zgromadzenia, jeżeli jest ono wykonywane w celu utrudnienia, a nawet uniemożliwienia dojścia do skutku planowanych przez spółkę ważnych dla niej przedsięwzięć gospodarczych), długoterminowe tworzenie warunków dla sukcesu gospodarczego firmy, obniżenie kosztów funkcjonowania spółki związanych z występowaniem w tej spółce drobnych akcjonariuszy, zwiększenie operatywności funkcjonowania samej spółki (w przypadku zwolnienia się spółki z obowiązku zwoływania walnych zgromadzeń w Monitorze Sądowym i Gospodarczym zwiększa się szybkość podjęcia decyzji gospodarczej), zwiększenie atrakcyjności samej spółki dla inwestorów strategicznych (istnienie w spółce rozproszonego akcjonariatu mniejszościowego zmniejsza szansę znalezienia inwestora), umożliwienie stworzenia „zamkniętej” spółki akcyjnej i ułatwienie przekształcenia spółki otwartej w spółkę „prywatną” lub rodzinną. Powyższe cele jasne wpisują się w definicję zawartą w art. 15 ust. 1 PDOPrU jako działania służące zabezpieczeniu źródła przychodów, zatem słusznie w mojej opinii WSA oraz NSA uznały za błędne stanowisko organu podatkowego. Dodatkowo jako pozytywne należy ocenić odwołanie się sądów do orzeczeń TK, które w założeniu mają służyć jako pomoc podczas analizy skomplikowanych zagadnień prawnych. Uwzględnienie w sentencji orzeczenia TK z pewnością pozytywnie wpłynie na praktykę zarówno sądów, jak i organów podatkowych poprzez jej ujednolicenie, co w efekcie pozytywnie wpłynie również na podatników poprzez ugruntowanie oraz usystematyzowanie interpretacji niektórych przepisów.