Aby usługi zarządzania świadczone przez osobę trzecią można było zakwalifikować jako transakcję podlegającą zwolnieniu od VAT, to muszą one stanowić w globalnej ocenie odrębną całość oraz spełniać szczególne i istotne funkcje z zakresu zarządzania funduszami inwestycyjnymi.

Wyrok NSA z 13.2.2018 r., I FSK 634/16

Stan faktyczny, w którym zapadł komentowany wyrok, jest następujący: spółka zajmująca się m.in. profesjonalnym zarządzaniem nieruchomościami (dalej: Spółka) wystąpiła z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej do Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy (dalej: Dyrektor IS), w którym zapytała, czy usługi kompleksowego zarządzania nieruchomością na rzecz organu funduszu inwestycyjnego korzystają ze zwolnienia od podatku od towarów i usług, przewidzianego dla usług zarządzania portfelami inwestycyjnymi funduszy inwestycyjnych i alternatywnych funduszy inwestycyjnych lub ich częścią, uregulowanego w art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. b ustawy o podatku od towarów i usług (dalej: VATU). Argumentując, że zgodnie z ustawą o funduszach inwestycyjnych oraz statutem funduszu, fundusz może nabywać prawa własności, współwłasności i użytkowania wieczystego nieruchomości, jeśli nabycie następuje na podstawie przepisów postępowania egzekucyjnego, a więc stanowią one aktywa funduszu, Spółka stała na stanowisku, że świadczona przez nią usługa będzie korzystała ze wskazanego zwolnienia.

Dyrektor IS zakwestionował stanowisko Spółki, odwołując się do rozumienia użytego we wskazanym przepisie VATU pojęcia „zarządzania”, jakie zostało przyjęte przez orzecznictwo TSUE. Przytaczając m.in. orzeczenie C-8/03, zapadłe w sprawie Banque Bruxelles Lambert S.A. – BBL, organ wskazał, że choć pojęcia zwolnienia nie można ograniczać tylko do podejmowania decyzji w sprawach funduszu, to nie można rozciągać go na wszystkie usługi świadczone na rzecz przedsiębiorstw zbiorowego inwestowania. Transakcje objęte zwolnieniem winny ograniczać się do tych ściśle związanych z prowadzeniem funduszu, to znaczy do określania polityki inwestycyjnej, kupna i sprzedaży aktywów. Dyrektor IS podkreślił, że czynności zarządzania nieruchomościami mają charakter techniczny i nie noszą cech sprawowania zarządu portfelem inwestycyjnym funduszu. Zatem czynności te, jako techniczne, niestanowiące czynności specyficznych i istotnych dla zarządzania portfelem inwestycyjnym funduszu inwestycyjnego lub jego częścią, nie korzystają ze wskazanego zwolnienia.

Po zaskarżeniu interpretacji przez Spółkę stanowisko Dyrektora IS potwierdził Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku (dalej: WSA), wskazując, że czynności podejmowane przez Spółkę nie stanowią czynności charakterystycznych w zakresie zarządzania portfelem inwestycyjnym funduszu, są one jedynie charakterystyczne dla firm zarządzających nieruchomościami.

Z argumentacją Spółki nie zgodził się również Naczelny Sąd Administracyjny (dalej: NSA), oddalając jej skargę kasacyjną. W swoim orzeczeniu NSA przywołał dalsze wyroki TSUE, z uzasadnienia których wynika, że przez szczególną działalność specjalnego funduszu inwestycyjnego należy rozumieć zbiorowe inwestowanie zebranego kapitału, a więc w zakresie, w jakim aktywa funduszu obejmują nieruchomości, jego szczególna działalność to, po pierwsze, czynności dotyczące wyboru, kupna i sprzedaży nieruchomości, a po drugie, usługi administracyjne i rachunkowe.

Komentarz

Należy uznać, że stanowisko zajęte zgodnie przez Dyrektora IS, WSA i NSA jest prawidłowe i szeroko uargumentowane. Przede wszystkim interpretacja zakresu przedmiotowego zwolnienia przyjęta przez Spółkę doprowadzałaby do sytuacji, w której świadczone przez nią usługi zarządzania nieruchomościami korzystałyby ze zwolnienia tylko dlatego, że nieruchomości te stanowią aktywa funduszu inwestycyjnego, co stawiałoby Spółkę w uprzywilejowanej pozycji w porównaniu z sytuacją, gdyby te same czynności podejmowała wobec nieruchomości, które nie są aktywami funduszu inwestycyjnego. Taka wykładnia przepisów prowadziłaby do naruszenia fundamentalnych zasad VAT, tzn. zasady równego traktowania, a także zasady neutralności VAT.

Jak zauważył NSA, aby usługi zarządzania portfelami inwestycyjnymi funduszy inwestycyjnych uznać za zwolnione od VAT, muszą one obejmować czynności dlań charakterystyczne, tj. spełniające szczególne i istotne funkcje z zakresu zarządzania funduszami inwestycyjnymi.

Odwołując się do celu świadczonych usług, Spółka argumentowała, że zlecone jej działania obejmują również czynności decyzyjne, wiążące się ze znaczną odpowiedzialnością, istotne dla wyniku finansowego funduszu inwestycyjnego. Należy jednak zgodzić się z zastrzeżeniami NSA, który wskazał, że choć celem usług Spółki jest zachowanie lub zwiększenie zainwestowanego majątku, nie jest to cel szczególny dla tego specjalnego funduszu inwestycyjnego, lecz właściwy dla każdego rodzaju inwestycji. Faktyczna eksploatacja nieruchomości nie jest natomiast w żaden sposób szczególna dla eksploatacji specjalnego funduszu inwestycyjnego, gdyż wykracza ona poza różne czynności związane ze zbiorowym inwestowaniem zebranego kapitału. Wręcz przeciwnie – jako usługa charakterystyczna dla firm zarządzających nieruchomościami, powinna ona podlegać takiemu samemu opodatkowaniu jak w przypadku świadczenia jej dla każdego innego podmiotu niż fundusz inwestycyjny.

Opracowanie i komentarz: Michał Pępek, konsultant

Komentarze przygotowali eksperci z PwC