Względy formalne (…) nie mogą zarazem stać na przeszkodzie realizacji prawa neutralności podatku VAT, o ile podatnik nie miał bądź nie mógł mieć świadomości co do nieprawidłowości występujących po stronie kontrahenta.

Wyrok NSA z 7.3.2018 r., I FSK 769/16

Komentowany wyrok zapadł w następującym stanie faktycznym: spółka wystąpiła o udzielenie interpretacji indywidualnej. We wniosku wskazała, że prowadzi działalność gospodarczą polegającą na świadczeniu usług w zakresie oprogramowania oraz dostawie sprzętu komputerowego i oprogramowania. W ramach prowadzonej działalności zawarła umowę z kontrahentem na świadczenie usług informatycznych (m.in. programistycznych, konsultingowych). Współpracujący ze spółką kontrahent za świadczone usługi wystawiał faktury VAT – owe faktury spełniały wymogi formalne wskazane w 106e ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług (dalej: VATU). Ponadto świadczone przez kontrahenta usługi miały związek z wykonywanymi przez spółkę czynnościami opodatkowanymi, w związku z czym spółka na podstawie otrzymanych faktur odliczała VAT. We wrześniu 2014 r. spółka dowiedziała się, iż kontrahent nie jest zarejestrowany do celów podatku VAT, nie posiada również zarejestrowanej działalności gospodarczej. Z treści wniosku wynika, iż spółka nie wie, czy kontrahent składał deklaracje VAT oraz czy wykazywał i wpłacał do urzędu skarbowego VAT należny. Niemniej jednak spółka oświadczyła, że działania przez nią podejmowane nie miały na celu obejścia prawa, gdyż świadczone przez kontrahenta usługi informatyczne w rzeczywistości zostały przez niego wykonane, a zadania mu powierzane, spółka rejestrowała w systemie komputerowym.

Na tle powyższego stanu faktycznego spółka zwróciła się z pytaniem, czy przysługiwało jej prawo do odliczenia VAT z faktur wystawionych przez kontrahenta.

W ocenie spółki miała ona prawo do odliczenia VAT na podstawie faktur wystawionych przez kontrahenta, gdyż dokumentowały one świadczenia, które w rzeczywistości zostały wykonane. Natomiast sam brak rejestracji kontrahenta do celów VAT w przekonaniu spółki nie powinien przesądzać o prawie do odliczenia VAT.

Dyrektor IS w Łodzi uznał stanowisko spółki za nieprawidłowe, prezentując pogląd: aby powstało prawo do odliczenia, u wystawcy faktury podatek VAT musi być wymagalny, co oznacza że powstał obowiązek podatkowy z tytułu czynności podlegających opodatkowaniu tym podatkiem oraz powstała także podstawa opodatkowania z tytułu zrealizowania jednej z czynności podlegających opodatkowaniu VAT. Co więcej, zdaniem organu, spółka nie dołożyła należytej staranności przy podejmowaniu współpracy z kontrahentem.

Spółka złożyła skargę do WSA w Lublinie, który nie zgodził się ze stanowiskiem organu, i uchylił zaskarżoną interpretację. W konsekwencji organ podatkowy wniósł skargę kasacyjną do NSA, który oddalił ją, uznając, iż sam fakt braku rejestracji kontrahenta w podatku VAT nie może pozbawiać podatnika prawa do odliczenia podatku naliczonego w sytuacji, gdy dane dostawy czy usługi zostały faktycznie wykonane.

Komentarz

Komentowany wyrok stanowi potwierdzenie aktualnej linii orzeczniczej sądów, w zakresie prawa do odliczenia VAT z faktur wystawianych przez podmioty niezarejestrowane do celów VAT.

Jak wynika z uzasadnienia do komentowanego wyroku NSA, jeżeli:

• wystawione faktury dokumentują rzeczywiste zdarzenia mające miejsce w obrocie gospodarczym,

• usługi zrealizowane zostały przez konkretny istniejący podmiot,

• spełnione zostały inne warunki pozwalające na odliczenie VAT (np. usługi wykorzystywane były do wykonywania czynności opodatkowanych),

to na tle tak sformułowanego wniosku nie można więc zarzucić im, że są niezgodne z rzeczywistością w zakresie tych elementów faktycznych, które są istotne dla powstania i realizacji przez spółkę prawa do odliczenia.

Co więcej, zasadniczo należy się zgodzić z komentowanym wyrokiem, iż w sytuacji, w której podatnik nie miał świadomości co do nieprawidłowości występujących po stronie kontrahenta, to jego działania nie mogły zostać uznane za podjęte w złej wierze. Dodatkowo ograniczenie prawa do odliczenia VAT budzi wątpliwości w kontekście zasady neutralności VAT, gdyż prawo od odliczenia VAT stanowi bowiem integralną część systemu VAT.

Na potwierdzenie powyższego stanowiska wypadałoby przytoczyć orzeczenie do wyroku TSUE z 22.10.2015 r. w sprawie C-277/14 PPUH Stehcemp sp.j. Florian Stefanek, Janina Stefanek, Jarosław Stefanek, w którym Trybunał uznał, że Przepisy VI Dyrektywy Rady 77/388/EWG z 17.5.1977 r. (…) należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwiają się one przepisom krajowym (…), które odmawiają podatnikowi prawa do odliczenia podatku od wartości dodanej należnego lub zapłaconego od dostarczonych mu towarów z uwagi na to, iż faktura została wystawiona przez podmiot, który w świetle kryteriów przewidzianych przez te przepisy należy uważać za podmiot nieistniejący (…).

Opracowanie i komentarz: Dorota Czajczyk, konsultant

Komentarze przygotowali eksperci z PwC