Dwa dni dłużej na zasiłku chorobowym, wyższe świadczenia rehabilitacyjne, szczególne uprzywilejowanie dawców komórek - to tylko niektóre zmiany wprowadzone nowelizacją ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, której przepisy weszły w życie 8 lutego.

 

Dnia 17.12.2004 r. Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz niektórych innych ustaw¹.

 

Nowelizacja wprowadza radykalne zmiany w ustawie z 25.6.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa² (dalej jako: ZasiłkiU), przede wszystkim w zakresie długości okresu zasiłkowego, wysokości zasiłku i świadczenia rehabilitacyjnego - w tym dodając nową kategorię uprzywilejowanych ubezpieczonych - jak również okresu stanowiącego podstawę do obliczenia wymiaru zasiłku. Wszystkie zawarte w niej zmiany podyktowane zostały ratyfikacją przez Polskę postanowień konwencji Nr 102 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotyczącej minimalnych norm zabezpieczenia społecznego³, a tym samym koniecznością dopasowania polskich standardów do prawnej materii ogólnoeuropejskiej.

Czy na pewno dłuższy okres zasiłkowy?

 

Zgodnie z wciąż jeszcze obowiązującymi przepisami ZasiłkiU podstawowy okres zasiłkowy wynosi 180 dni, z możliwością jego przedłużenia o kolejne trzy miesiące. Natomiast nowelizacja przewiduje, że podstawowy okres zasiłkowy będzie wynosić 182 dni, zaś w przypadku gdy niezdolność do pracy została spowodowana gruźlicą, górny zakres przebywania na zasiłku pozostanie bez zmian i wyniesie 270 dni.

 

Dłużej zasiłek będą mogli pobierać nie tylko ci ubezpieczeni, którzy nabędą do niego prawo po 8.2.2005 r., ale również ci, którzy w chwili wejścia nowelizacji będą już przebywali na zasiłku.

 

Jednakże poprzez uchylenie w całości art. 10 ZasiłkiU nowelizacja wyeliminowała możliwość przedłużenia okresu zasiłkowego. Do tej pory o możliwości przedłużenia okresu zasiłkowego o kolejne trzy miesiące orzekał lekarz orzecznik ZUS na wniosek lekarza leczącego. Następowało to w sytuacji gdy ubezpieczony po wyczerpaniu okresu zasiłkowego był w dalszym ciągu niezdolny do pracy z powodu choroby, a kontynuacja leczenia lub rehabilitacji rokowała odzyskanie zdolności do pracy.

 

Uwaga!

 

Ubezpieczeni, którzy w dniu wejścia w życie znowelizowanych przepisów pozostawać będą nieprzerwanie na zwolnieniu lekarskim, mogą na dotychczasowych zasadach (lecz już po upływie 182 dni) ubiegać się o przedłużenie okresu zasiłkowego o kolejne trzy miesiące.

Dla kogo wyższy zasiłek?

 

Nowelizacja wprowadza jednakową dla wszystkich ubezpieczonych niezależnie od długości trwania choroby wysokość zasiłku. Wyniesie on 80% podstawy wymiaru, a w przypadku pobytu w szpitalu - 70%.

 

Nowe przepisy radykalnie ograniczyły możliwość uzyskania 100% zasiłku dla osób długotrwale chorych. Zasiłek w takiej wysokości będzie przysługiwał wyłącznie w trzech przypadkach enumeratywnie wymienionych w ustawie:

 

- po pierwsze, co stanowi nowość, otrzymają go osoby, które są niezdolne do wykonywania pracy na skutek poddania się niezbędnym badaniom przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz w wyniku poddania się takim zabiegom, których zasady określa ustawa z 26.10.1995 r. o pobieraniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów⁴;

 

- po drugie, zachowają go ubezpieczeni, których niezdolność do pracy lub niemożność jej wykonywania przypada w okresie ciąży;

 

- po trzecie, zachowają go ubezpieczeni, których niezdolność do pracy lub niemożność jej wykonywania powstała na skutek wypadku w drodze do lub z pracy.

 

Prawo do pobierania zasiłku w wysokości 100% podstawy jego wymiaru utracą natomiast osoby przebywające na zwolnieniu lekarskim powyżej 90 dni.

 

Uwaga!

 

Ubezpieczeni, którzy w dniu wejścia w życie znowelizowanych przepisów będą już uprawnieni do otrzymywania zasiłku chorobowego po nieprzerwanym 90-dniowym okresie zwolnienia, otrzymają na zasadzie praw nabytych zasiłek w wysokości 100% podstawy wymiaru.

Jednolita podstawa wymiaru

 

Zmianie uległy również przepisy, zgodnie z którymi obliczana jest podstawa wymiaru zasiłku chorobowego (oraz wynagrodzenia za czas zwolnienia). I tak podstawę wymiaru zasiłku chorobowego dla wszystkich ubezpieczonych stanowić będzie wynagrodzenie z 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc zachorowania. Dla przypomnienia, dotychczas podstawa ta była wyliczana z ostatnich sześciu miesięcy, a tylko w przypadku występowania znacznych wahań wynagrodzenia - z ostatnich 12 miesięcy.

 

Nie ma natomiast konieczności dokonywania przeliczeń zatrudnionemu pobierającemu nieprzerwanie zasiłek chorobowy w dniu wejścia w życie znowelizowanych przepisów. Jeżeli jednak po 8.2.2005 r. nastąpi w choćby jednodniowa przerwa w pobieraniu wynagrodzenia lub zasiłku za okres choroby, wysokość świadczenia należy ustalić na nowo, już na podstawie zarobków z ostatnich 12 miesięcy. Taka zasada wynika z zawieszenia stosowania art. 43 ZasiłkiU, zgodnie z którym podstawy wymiaru zasiłku nie ustala się na nowo, jeżeli między okresami pobierania zasiłków zarówno tego samego lub innego rodzaju nie było przerwy albo przerwa była krótsza niż trzy miesiące kalendarzowe.

Wyższe świadczenie rehabilitacyjne

 

Świadczenie rehabilitacyjne otrzymuje ubezpieczony, który po okresie pobierania zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do podjęcia pracy, lecz w stosunku do którego kontynuowanie leczenia lub rehabilitacji rokuje nadzieję na odzyskanie zdolności do pracy. Jest ono przyznawane maksymalnie na okres 12 miesięcy.

 

Wysokość świadczenia rehabilitacyjnego dla osób, które je uzyskają po wejściu w życie nowelizacji, to: 90% podstawy wymiaru zasiłku chorobowego za pierwsze trzy miesiące oraz 75% za pozostały okres. Takim samym zasadom podlegać będzie osoba, której niezdolność do pracy powstała na skutek wypadku w drodze do lub z pracy. Warto przypomnieć, że dotychczas osoby takie miały prawo do świadczenia rehabilitacyjnego w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku chorobowego. Świadczenie rehabilitacyjne w wysokości 100% pozostanie wyłącznie przywilejem kobiet w ciąży.

 

Nowelizacja pozbawiła pewne kategorie ubezpieczonych prawa do pobierania świadczenia rehabilitacyjnego. Od 8 lutego nie otrzymają go emeryci i renciści, osoby pobierające zasiłek dla bezrobotnych, zasiłek lub świadczenie przedemerytalne i wreszcie pracownicy przebywający na urlopie dla podratowania zdrowia na podstawie odrębnych przepisów (np. nauczyciel).

 

Jednakże osoby, które otrzymywały świadczenie rehabilitacyjne przed wejściem w życie nowych przepisów, nie mogą liczyć na jego podwyższenie, zachowają je w niezmiennej wysokości 75% podstawy wymiaru.

Bez uprzywilejowania

 

Nowelizacja, wprowadzając zmiany w ustawach branżowych dotyczących nauczycieli⁵, mianowanych urzędników państwowych⁶ i samorządowych⁷, mianowanych pracowników NIK⁸, urzędników sądów i pro­ku­ra­tury⁹ oraz urzędników służby cywilnej¹⁰, zniosła uprzywilejowanie ww. grup zawodowych w zakresie dłuższego, bo 12-miesięcznego, okresu zasiłkowego. Od 8.2.2005 r. te kategorie ubezpieczonych będą otrzymywały zasiłki na zasadach ogólnych, a ich okres zasiłkowy wyniesie odpowiednio 182 lub 270 dni.

 

Nie dotyczy to osób pobierających świadczenia w chwili wejścia w życie nowelizacji. Zachowają one na zasadzie praw nabytych prawo do otrzymywania zasiłku nawet przez 12 miesięcy (pod warunkiem że ich zwolnienie lekarskie będzie nieprzerwane).

Ochrona przed wypowiedzeniem

 

Kodeks pracy w art. 53 § 1 pkt 1b zapewnił choremu pracownikowi ochronę przed wypowiedzeniem. Pracodawca może rozwiązać z nim umowę o pracę bez wypowiedzenia dopiero wówczas, gdy jego niezdolność do pracy trwa dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku i pod warunkiem, że taki pracownik jest zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej przez okres sześciu miesięcy lub jego niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową.

 

Nowelizacja rozszerzyła zakres objęcia ochroną pracownika przed wypowiedzeniem również na pierwsze trzy miesiące pobierania świadczenia rehabilitacyjnego.

 

W rzeczywistości w związku ze zniesieniem możliwości wydłużenia okresu zasiłkowego okres ochrony pracownika przed wypowiedzeniem pozostanie w zasadzie taki sam jak przed wejściem w życie nowelizacji. Wyniesie on 272 dni (a w przypadku pracownika chorego na gruźlicę 360 dni), co wynika ze zsumowania podstawowego okresu zasiłkowego tj. 182 dni, i trzech miesięcy (tj. 90 dni) pobierania świadczenia rehabilitacyjnego.

Wynagrodzenie w trakcie choroby

 

Zgodnie z ogólnym założeniem pracownicy tak jak dotychczas za okres pierwszych 33 dni choroby otrzymają wynagrodzenie w wysokości 80% podstawy wymiaru, chyba że obowiązujące u danego pracodawcy przepisy wewnątrzzakładowe przewidują wyższe wynagrodzenie z tego tytułu.

 

Jednakże od 8.2.2005 r. wzrośnie grono pracowników uprzywilejowanych, którzy otrzymują za pierwsze 33 dni choroby wynagrodzenie ze środków zakładu pracy w wysokości 100%. Taką zmianę nowelizacja wprowadziła do art. 92 KP. Tak jak dotychczas prawo do otrzymania pełnego - 100% - wynagrodzenia zachowają osoby niezdolne do pracy wskutek wypadku w drodze do lub z pracy albo choroby przypadającej w czasie ciąży. Dodatkowo do grona uprzywilejowanych ustawodawca dołączył osoby niezdolne do pracy na skutek poddania się badaniom przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz poddania się zabiegowi ich pobrania.

---

 

¹ Dz.U. Nr 10, poz. 71.

 

² Dz.U. Nr 60, poz. 636 ze zm.

 

³ Dz.U. z 2003 r. Nr 113, poz. 1065.

 

⁴ Dz.U. Nr 138, poz. 682 ze zm.

 

⁵ Ustawa z 26.1.1982 r. - Karta Nauczyciela, Dz.U. z 2003 r. Nr 118, poz. 1112 ze zm.

 

⁶ Ustawa z 16.9.1982 r. o pracownikach urzędów państwowych, Dz.U. z 2001 r. Nr 86, poz. 953 ze zm.

 

⁷ Ustawa z 22.3.1990 r. o pracownikach samorządowych, Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1593 ze zm.

 

⁸ Ustawa z 23.12.1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli, Dz.U. z 2001 r. Nr 85, poz. 937 ze zm.

 

⁹ Ustawa z 18.12.1998 r. o pracownikach sądów i prokuratury, Dz.U. Nr 162, poz. 1125 ze zm.

 

¹⁰ Ustawa z 28.12.1998 r. o służbie cywilnej, Dz.U. 1999 r. Nr 49, poz. 483 ze zm.

 

Zagadnienie	Przed nowelizacją	Po nowelizacji
Okres zasiłkowy (art. 8 ZasiłkiU i ustawy branżowe)	- 180 dni - podstawowy, - 270 dni - w przypadku gruźlicy, - 360 dni - nauczyciele, mianowani urzędnicy państwowi i samorządowi, mianowani pracownicy NIK, urzędnicy sądów i prokuratury, urzędnicy służby cywilnej.	- 182 dni - podstawowy, - 270 dni - w przypadku gruźlicy.   Nauczyciele, mianowani urzędnicy państwowi i samorządowi, mianowani pracownicy NIK, urzędnicy sądów i prokuratury, urzędnicy służby cywilnej zostali objęci zasadami ogólnymi.
Wysokość zasiłku (art. 1 ZasiłkiU)	- 80% pw;   - 70% pw w przypadku pobytu w szpitalu;   - 100% pw:   a) po upływie 90. dnia zwolnienia, b) kobiety w ciąży, c) poszkodowani w wypadku w drodze do lub z pracy.	- 80% pw;   - 70% pw w przypadku pobytu w szpitalu;   - 100% pw:   a) kobiety w ciąży, b) poszkodowani w wypadku w drodze do lub z pracy, c) dawcy komórek, tkanek, organów.
Podstawa wymiaru zasiłku (art. 36 ZasiłkiU)	Wynagrodzenie z ostatnich 6 lub 12 miesięcy kalendarzowych.	Wynagrodzenie z ostatnich 12 miesięcy kalendarzowych.
Wysokość świadczenia rehabilitacyjnego (art. 1 ZasiłkiU)	- 75% pw zasiłku chorobowego;   - 100% pw zasiłku chorobowego:   a) kobiety w ciąży, b) poszkodowani w wypadku w drodze do lub z pracy.	- 90% pw zasiłku chorobowego przez pierwsze trzy miesiące,   - 75% pw zasiłku chorobowego po upływie trzech miesięcy,   - 100% pw zasiłku chorobowego - kobiety w ciąży.
Ochrona przed wypowiedzeniem (art. 53 KP)	- 270 dni (180 dni podstawowego okresu zasiłkowego + 90 dni przedłużonego okresu zasiłkowego),   - 360 dni - pracownicy chorzy na gruźlicę.	- 272 dni (182 dni podstawowego okresu zasiłkowego + 90 dni świadczenia rehabilitacyjnego),   - 360 dni - pracownicy chorzy na gruźlicę.
Wynagrodzenie za czas choroby (art. 92 KP)	- 80% pw;   - 100% pw:   a) kobiety w ciąży, b) poszkodowani w wypadku w drodze do lub z pracy.	- 80% pw;   - 100% pw:   a) kobiety w ciąży, b) poszkodowani w wypadku w drodze do lub z pracy, c) dawcy komórek, tkanek, narządów.