Po ośmiu latach legislacyjnego pata marynarze i rybacy w państwach UE uzyskają podobne prawa do informacji i konsultacji jak pracownicy innych sektorów gospodarki.
Na wątpliwości dotyczące zasadności wyłączenia sektorów morskich w ramach wspólnotowego prawodawstwa socjalnego Komisja Europejska wskazywała już w 2007 r. [COM(2007) 574 final z 10.10.2007 r.]. Proces konsultacji nad zmianami w unijnych dyrektywach prowadzony w latach 2007–2009 w trybie art. 154 TFUE z branżowymi partnerami społecznymi nie przyniósł jednak rezultatów. Powodem była wyraźna rozbieżność stanowisk Europejskiej Federacji Transportowców (European Transport Workers Federation, ETF) oraz Europejskiego Stowarzyszenia Właścicieli Statków (European Community Shipowners’ Association, ECSA).
Komisja postanowiła więc sama przejąć inicjatywę – 18.11.2013 r. Dyrekcja Generalna do Spraw Zatrudnienia przedstawiła projekt dyrektywy wprowadzającej zmiany w pięciu dyrektywach związanych z prawem do informacji i konsultacji pracowników tak aby objęły one swoim zasięgiem także marynarzy oraz rybaków. Zmiany miały dotyczyć: dyrektywy 2008/94/ WE w sprawie ochrony pracowników na wypadek niewypłacalności pracodawcy; dyrektywy 2009/38/ WE w sprawie ustanowienia europejskiej rady zakładowej lub trybu informowania pracowników lub konsultowania się z nimi w przedsiębiorstwach lub grupach przedsiębiorstw o zasięgu wspólnotowym; dyrektywy 2002/14/WE ustanawiającej ogólne ramowe warunki informowania i przeprowadzania konsultacji z pracownikami we Wspólnocie Europejskiej; dyrektywy 1998/59/WE w sprawie zbliżania ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do zwolnień grupowych oraz dyrektywy 2001/ 23/WE w sprawie zbliżania ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do ochrony praw pracowniczych w przypadku przejęcia przedsiębiorstw, zakładu lub części przedsiębiorstw lub zakładów.
Planowane zmiany motywowane były chęcią zagwarantowania zasady równego traktowania w stosunku do innych kategorii pracowników oraz zwiększeniem atrakcyjności pracy w sektorze żeglugi morskiej. Działania na rzecz poprawy wizerunku tego sektora są tym bardziej istotne, że boryka się on z niedoborami siły roboczej. W obecnym stanie prawnym wszystkie pięć wskazanych dyrektyw pozwala na wyłączenie z zakresu ich zastosowania marynarzy lub rybaków. Należy podkreślić, że poszczególne państwa członkowskie skorzystały z możliwości tego wyłączenia w różnym zakresie.
W zaistniałym stanie rzeczy ETF i ECSA uznały, że chcąc mieć wpływ na ostateczny rezultat procesu legislacyjnego muszą wypracować własne – kompromisowe stanowisko. W efekcie 3.10.2014 r. podpisały porozumienie zawierające uzgodnione wspólne poprawki do propozycji Komisji (www.ecsa.eu/9-latest-news/162-social-partners-break-labour-law-deadlock; www.informare.it/news/gennews/2014/20141333-Accordo-ETF-ECSA-marittimi-direttive-lavorouk.asp). Następnie zostało ono przekazane Radzie i Parlamentowi Europejskiemu. Ten ostatni zaakceptował treść nowej dyrektywy 8.7.2015 r.
W dyrektywach zostaną dokonane następujące zmiany:
Dyrektywa 2008/94/ WE
W dotychczasowej regulacji ustawodawca unijny umożliwił wyłączenie z zakresu dyrektywy dwóch kategorii pracowników: pomocy domowych zatrudnionych przez osoby fizyczne oraz rybaków pracujących na zasadzie udziału zysków z połowów. Planowane zmiany pozostawią tylko pierwsze wyłączenie.
Dyrektywa 2009/ 38/ WE
Zmiana polega na uchyleniu w art. 1 ust. 7 wskazującego na możliwość wyłączenia dyrektywy w stosunku do załóg marynarki handlowej. Oraz wskazanie w art. 10, że w przypadku, gdy członek specjalnego zespołu negocjacyjnego lub europejskiej rady zakładowej lub zastępca członka, który wchodzi w skład załogi statku morskiego, nie jest w stanie uczestniczyć w posiedzeniu, należy rozważyć możliwość wykorzystania, w miarę możliwości nowych technologii informacyjnych i komunikacyjnych.
Dyrektywa 2002/ 14/ WE
Zmiana w dyrektywie polega na uchyleniu art. 3 ust. 3 wskazującego, że państwa członkowskie mogą odstąpić od stosowania dyrektywy w stosunku do złóg statków pływających po pełnych morzach.
Dyrektywa 98/59/ WE
Uchyla się art. 1 ust. 2 lit c wskazujący, że dyrektywa nie ma zastosowania do załóg statków morskich. Oraz wskazuje w art. 3 w ust. 1 , że w przypadku zamiaru zwolnienia grupowego dotyczącego załogi statku morskiego pracodawca zobowiązany jest do złożenia notyfikacji właściwemu organowi państwa, pod banderą którego dany statek pływa.
Jak widać partnerzy społeczni nie osiągnęli konsensusu, co do zmian w dyrektywie dotyczącej transferu przedsiębiorstwa w zakresie uprawnień pracownika do informacji i konsultacji. W obecnym stanie prawnym art. 1 ust. 3 wskazuje, że dyrektywy nie stosuje się do statków morskich.
Opisany proces rozszerzenia postanowień wskazanych dyrektyw na marynarzy i rybaków nakłada się na plany Komisji Europejskiej prowadzone w ramach programu REFIT, zakładające stworzenie jednolitej dyrektywy dotyczącej prawa pracowników do informacji i konsultacji, która obejmowałaby swoim zakres normy w tej chwili uregulowane w dyrektywie dotyczącej prawa pracowników do informacji i konsultacji, zwolnień grupowych oraz transferu przedsiębiorstwa. Komisja 10.4.2015 r. rozpoczęła pierwszą fazę konsultacji z europejskimi partnerami społecznymi dotyczącą tego zamiaru [Consultation Document, First phase consultation of Social Partners under Article 154 TFEU on a consolidation of the EU Directives on information and consultation of workers. C (2015) 2303 final]. Oceny obu stron dialogu społecznego co do sensowności tego posunięcia są jednak dość sceptyczne.
