Celem ustawy o równym statusie kobiet i mężczyzn jest realizacja szeroko rozumianej zasady równego traktowania, wyrażająca się w wyborze rodzaju i stanowiska pracy we wszystkich sektorach i branżach i na wszystkich szczeblach hierarchii zawodowej, zapewnieniu tożsamych warunków pracy, dostępie do wszystkich typów poradnictwa zawodowego, kształcenia i przekwalifikowania, jak również w jednakowym traktowaniu w sferach życia publicznego i rodzinnego.
Zakaz dyskryminacji ze względu na płeć stanowi jedną z fundamentalnych zasad UE, znajdującą odbicie w aktach prawa międzynarodowego i europejskiego. Art. 2 Traktatu stanowi, że jednym z zadań Wspólnoty jest działanie na rzecz równości między kobietami i mężczyznami. Zakres prawa wynikającego z postanowień traktatowych został rozwinięty przez liczne dyrektywy dotyczące równouprawnienia oraz przez orzecznictwo ETS.
W Polsce odzwierciedleniem problemu równości kobiet i mężczyzn jest generalna zasada wyrażona w art. 33 Konstytucji RP oraz we wprowadzonym w 2002 r. art. 112 KP stanowiącym o równych prawach pracowniczych. Niemniej jednak problematyka statusu kobiet i mężczyzn cieszy się w Polsce zainteresowaniem od końca lat 90., kiedy to powstał projekt ustawy o równym statusie kobiet i mężczyzn. Został on jednak w 1998 r. wobec braku konsensusu odrzucony przez Sejm już w pierwszym czytaniu.
Obecny projekt ustawy przygotowany w 2003 r. w związku ze zbliżającym się wówczas członkostwem w UE zawiera zasady generalne, tj. dotyczące równych praw i obowiązków kobiet i mężczyzn, zakazu jakiejkolwiek dyskryminacji tak bezpośredniej, jak i pośredniej oraz szeroko rozumianej ochrony prawnej zasady równości, a na władze publiczne nakłada obowiązek wsparcia finansowego dla pełnej realizacji przewidzianych w ustawie celów.
Zasada równości przewidziana w projekcie ustawy przejawia się w nieróżnicowaniu dostępu przedstawicieli obydwu płci do kształcenia w szkołach wszystkich typów i profilów zawodowych oraz szkołach wyższych, do uzyskiwania stypendiów i pomocy na cele edukacyjne.
Podstawowym aspektem, w jakim wyraża się wspomniana zasada, jest jednakowy dostęp do zatrudnienia i do zabezpieczenia społecznego z uwzględnieniem różnic dotyczących wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn.
Zgodnie z projektem ustawy wyrazem naruszenia zasady równości, tj. dyskryminacją wobec kobiet, jest żądanie od kandydatki ubiegającej się o pracę informacji dotyczących jej stanu cywilnego, planów w tym zakresie oraz ciąży.
Nie zabrakło również odniesienia do konstytucyjnej zasady równości praw i obowiązków w życiu rodzinnym, w szczególności w zakresie wychowania i opieki nad dzieckiem i zapewnienia realizacji tych praw także samotnemu ojcu.
Najwięcej emocji i zastrzeżeń budzi art. 7 projektu ustawy, wprowadzający procentowe kwoty udziału przedstawicieli obydwu płci w organach kolegialnych lub na listach kandydatów do organów przedstawicielskich. I tak udział ten ma wykazywać tendencje zwyżkowe od 30% w chwili wejścia ustawy w życie do 50% w kolejnych latach.
Nad całokształtem zadań związanych z wprowadzeniem przewidzianych w ustawie rozwiązań czuwać ma nowy organ - Prezes Urzędu ds. Równego Traktowania Kobiet i Mężczyzn, powołany przez prezesa Rady Ministrów.
Senacki projekt tej ustawy trafił co prawda do Sejmu już w czerwcu 2003 r., jednak kontrowersje, jakie budzi, powodują, że do dziś nie został przyjęty. Przeciwnicy projektu zwracają uwagę na zbytnią ogólność postulowanych rozwiązań, powtarzanie zasad przyjętych już w Konstytucji i ustawach, charakter deklaracyjny przepisów oraz niejasność sformułowań. Obecnie nad ustawą wciąż pracują komisje sejmowe.
