W dniu 14.6.2013 r. Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustaw regulujących wykonywanie niektórych zawodów, dotyczącą 51 zawodów, w tym zawodów prawniczych.

Adwokaci i radcy prawni

 

W odniesieniu do wykonywania zawodu adwokata i radcy prawnego nowelizacja wprowadziła następujące zmiany. Poszerzeniu uległa kategoria osób uprawnionych do wpisu na listę, zwolnionych z wymogu odbycia aplikacji i złożenia egzaminu zawodowego. Do katalogu tego zaliczać się będą:

 

1. osoby, które przez okres co najmniej 3 lat zajmowały stanowisko radcy lub starszego radcy Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa albo wykonywały zawód komornika (wcześniej zapis ten dotyczył wyłącznie radców Prokuratorii)

 

2. osoby, które zdały egzamin sędziowski lub prokuratorski po dniu 1.1.1991 r. lub (co jest także nowością) egzamin notarialny po dniu 22.4.1991 r. oraz w okresie 5 lat przed złożeniem wniosku o wpis na listę adwokatów, łącznie przez okres co najmniej 3 lat:

 

 

1. zajmowały (tak jak stanowiły przepisy do tej pory) stanowisko asesora sądowego, asesora prokuratorskiego, referendarza sądowego, starszego referendarza sądowego, aplikanta sądowego, aplikanta prokuratorskiego, asystenta prokuratora, asystenta sędziego lub - co zostało wprowadzone nowelizacją – były zatrudnione w Sądzie Najwyższym, Trybunale Konstytucyjnym lub w międzynarodowym organie sądowym, w szczególności w Trybunale Sprawiedliwości Unii Europejskiej lub Europejskim Trybunale Praw Człowieka i wykonywały zadania odpowiadające czynnościom asystenta sędziego lub

2. wykonywały na podstawie umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej wymagające wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związane ze świadczeniem pomocy prawnej przez adwokata lub radcę prawnego w kancelarii adwokackiej, zespole adwokackim, spółce cywilnej, jawnej, partnerskiej, komandytowej lub komandytowo-akcyjnej, o których mowa w art. 4a ust. 1 PrAdw lub kancelarii radcy prawnego, spółce cywilnej, jawnej, partnerskiej, komandytowej lub komandytowo-akcyjnej, o których mowa w art. 8 ust. 1 RadPrawU

3. były zatrudnione w urzędach organów władzy publicznej lub w państwowych jednostkach organizacyjnych i wykonywały wymagające wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związane z tworzeniem projektów ustaw, rozporządzeń lub aktów prawa miejscowego (te osoby zostały dołączone do katalogu osób uprawnionych do wpisu na listę na mocy opisywanej noweli).

 

 

3. osoby posiadające stopień doktora nauk prawnych, które w okresie 5 lat przed złożeniem wniosku o wpis na listę łącznie przez okres co najmniej 3 lat:

 

 

1. zajmowały stanowisko referendarza sądowego, starszego referendarza sądowego, aplikanta sądowego, aplikanta prokuratorskiego, asystenta sędziego, asystenta prokuratora lub

2. wykonywały wymagające wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związane ze świadczeniem pomocy prawnej przez adwokata lub radcę prawnego na podstawie umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej w kancelarii adwokackiej, zespole adwokackim, spółce cywilnej, jawnej, partnerskiej, komandytowej lub komandytowo-akcyjnej, o których mowa w art. 4a ust. 1 PrAdw, lub kancelarii radcy prawnego, spółce cywilnej, jawnej, partnerskiej, komandytowej lub komandytowo-akcyjnej, o których mowa w art. 8 ust. 1 RadPrawU lub

3. były zatrudnione w urzędach organów władzy publicznej lub w państwowych jednostkach organizacyjnych i wykonywały wymagające wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związane z tworzeniem projektów ustaw, rozporządzeń lub aktów prawa miejscowego (ta kategoria została dodana nowelizacją).

 

 

Zmieniono także wymagania wobec osób, które mogą przystąpić do egzaminu zawodowego bez odbycia aplikacji. Uprawnionymi do przystąpienia do egzaminu będą:

 

 

1. doktorzy nauk prawnych (tak jak do tej pory)

2. osoby, które przez okres co najmniej 4 lat (nie jak dotychczas – 5 lat) w okresie nie dłuższym niż 6 (dotychczas - 8 ) lat przed złożeniem wniosku o dopuszczenie do egzaminu były zatrudnione na stanowisku referendarza sądowego, starszego referendarza sądowego, asystenta prokuratora, asystenta sędziego lub - co jest nowością - były zatrudnione w Sądzie Najwyższym, Trybunale Konstytucyjnym lub w międzynarodowym organie sądowym, w szczególności w Trybunale Sprawiedliwości Unii Europejskiej lub Europejskim Trybunale Praw Człowieka i wykonywały zadania odpowiadające czynnościom asystenta sędziego;

3. osoby, które po ukończeniu wyższych studiów prawniczych przez okres co najmniej 4 lat (nie jak dotychczas - 5 lat) w okresie nie dłuższym niż 6 lat (do tej pory 10 lat) przed złożeniem wniosku o dopuszczenie do egzaminu wykonywały na podstawie umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej wymagające wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związane ze świadczeniem pomocy prawnej przez adwokata lub radcę prawnego w kancelarii adwokackiej, zespole adwokackim, spółce cywilnej, jawnej, partnerskiej, komandytowej lub komandytowo-akcyjnej, o których mowa w art. 4a ust. 1 PrAdw, lub kancelarii radcy prawnego, spółce cywilnej, jawnej, partnerskiej, komandytowej lub komandytowo-akcyjnej, o których mowa w art. 8 ust. 1 RadPrawU

4. osoby, które po ukończeniu wyższych studiów prawniczych przez okres co najmniej 4 lat (nie jak dotychczas - 5) w okresie nie dłuższym niż 6 lat (do tej pory 10 lat) przed złożeniem wniosku o dopuszczenie do egzaminu były zatrudnione w urzędach organów władzy publicznej i wykonywały wymagające wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związane ze świadczeniem pomocy prawnej na rzecz tych urzędów,

5. osoby (do tej pory nieuprawnione do przystępowania do egzaminu bez odbycia aplikacji) które po ukończeniu aplikacji legislacyjnej przez okres co najmniej 4 lat w okresie nie dłuższym niż 6 lat przed złożeniem wniosku o dopuszczenie do egzaminu były zatrudnione w urzędach organów władzy publicznej lub w państwowych jednostkach organizacyjnych i wykonywały wymagające wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związane z tworzeniem projektów ustaw, rozporządzeń lub aktów prawa miejscowego.

6. osoby, które zdały egzamin sędziowski, prokuratorski, notarialny lub - co stanowi nowość - egzamin komorniczy.

7. osoby które zajmują stanowisko radcy lub starszego radcy Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa

 

 

Zmiany dotyczą także egzaminu zawodowego. Podczas tego egzaminu kandydaci nie będą już zdawać testu. Pierwszą częścią egzaminu będzie rozwiązanie zadania z zakresu prawa karnego, drugą - z zakresu prawa cywilnego lub rodzinnego, trzecią - z prawa gospodarczego, czwartą zaś - z prawa administracyjnego. Dodano część piątą - rozwiązanie zadania z zakresu zasad wykonywania zawodu lub zasad etyki polegającego na przygotowaniu opinii prawnej w oparciu o akta lub przedstawiony stan faktyczny opracowane na potrzeby egzaminu.

 

Pracownikowi będzie przysługiwał urlop płatny - jak dotychczas - w wymiarze 30 dni kalendarzowych, na przygotowanie się do egzaminu zawodowego, jednak wprowadzono zasadę, iż urlop ten będzie płatny w wysokości 80% wynagrodzenia oraz że można z niego skorzystać tylko raz. Pracownikowi przysługiwać będzie zwolnienie od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia w celu uczestniczenia w egzaminie wstępnym i zawodowym.

 

W odniesieniu do egzaminu wstępnego na aplikację ustawa wprowadza zmiany. Wprost w ustawie wskazuje się iż zmiana zakreślonej odpowiedzi na teście jest niedozwolona, a wyłączną podstawę ustalenia wyniku kandydata stanowią odpowiedzi zakreślone na karcie odpowiedzi.

 

Nie zmieni się czas trwania aplikacji (3 lata). Wprowadzono natomiast przepis, określający cele aplikacji (przygotowanie aplikanta do należytego i samodzielnego wykonywania zawodu adwokata/radcy prawnego, w szczególności wykształcenie umiejętności z zakresu zastępstwa procesowego, sporządzania pism, umów i opinii oraz przyswojenie zasad wykonywania zawodu).

 

Aplikanci będą mieli większe uprawnienia, bowiem już po sześciu miesiącach aplikacji będą mogli zastępować adwokata/radcę prawnego przed wszystkimi sądami, organami ścigania, organami państwowymi, samorządowymi i innymi instytucjami, z wyjątkiem Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego, Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu (do tej pory po 6 miesiącach zastępstwo było dopuszczalne tylko przed sądem rejonowym, a po roku i 6 miesiącach - także przed innymi sądami). Uprawnienie do zastępstwa obejmować będzie także sprawy objęte świadczeniem pomocy prawnej z urzędu.

 

Aplikant radcowski będzie mógł zastępować adwokata na takich samych zasadach jak radcę prawnego, jeżeli adwokat jest wspólnikiem w spółce adwokacko-radcowskiej, z wyjątkiem spraw, w których adwokat występuje w charakterze obrońcy w postępowaniu karnym i w postępowaniu w sprawach o przestępstwa skarbowe. Aplikant będzie mógł także sporządzać i podpisywać pisma procesowe związane z występowaniem adwokata przed sądami, organami ścigania i organami państwowymi, samorządowymi i innymi instytucjami – z wyraźnego upoważnienia adwokata, z wyłączeniem apelacji, skargi kasacyjnej i skargi konstytucyjnej.

 

Zmieniono także przepis dotyczący wydania zaświadczenia o odbyciu aplikacji. Wskazuje się wprost, iż zaświadczenie takie wydaje się niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia zakończenia aplikacji adwokackiej. Dodano także przepis regulujący wykonywanie zastępstwa procesowego przez osobę, która uzyskała takie zaświadczenie o ukończeniu aplikacji. Przez okres roku od daty zakończenia aplikacji aplikant będzie mógł zastępować adwokata/radcę prawnego.

 

Ponadto, osobie która odbywa aplikację i jest jednocześnie pracownikiem, przysługiwać będzie zwolnienie od pracy w celu uczestniczenia w obowiązkowych zajęciach szkoleniowych z zachowaniem prawa do wynagrodzenia wyłącznie wtedy, gdy uzyskała ona zgodę pracodawcy na odbywanie aplikacji. Jeśli takiej zgody nie uzyskała, nadal przysługiwać jej będzie zwolnienie od pracy w celu uczestniczenia w zajęciach, jednak bez zachowania prawa do wynagrodzenia.

 

Zmienią się także terminy, w jakich ORA/rada OIRP będzie zobowiązana do przesłania wraz z aktami osobowymi kandydata do Ministra Sprawiedliwości uchwał o wpisie na listę adwokatów/radców prawnych (do tej pory 30 dni, według nowelizacji - 7 dni), uchwały o wpisie na listę aplikantów będą przesyłane, jak do tej pory - w terminie 30 dni. Rada będzie też miała obowiązek w terminie 7 dni zawiadomić Ministra Sprawiedliwości o każdej uchwale o odmowie wpisu na listę, w terminie 30 dni o każdej uchwale o odmowie wpisu na listę aplikantów. Rady prowadzić będą listy adwokatów/radców prawnych i aplikantów, publikowaną w aktualnej wersji w Biuletynie Informacji Publicznej.

Notariusze

 

W odniesieniu do wykonywania zawodu notariusza wprowadzono następujące zmiany.

 

Doprecyzowano wymogi dotyczące kandydatów na notariuszy. Osoba taka powinna posiadać obywatelstwo polskie, obywatelstwo innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej, państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej, albo obywatelstwo innego państwa, jeżeli na podstawie przepisów prawa Unii Europejskiej przysługuje mu prawo podjęcia zatrudnienia lub samozatrudnienia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na zasadach określonych w tych przepisach. Dodano przepis, zgodnie z którym osoba taka powinna korzystać w pełni z praw publicznych i mieć pełną zdolność do czynności prawnych.

 

Zlikwidowano asesurę notarialną, w związku z czym uchylono przepis dotyczący wymagania wobec kandydata na notariusza w zakresie pracy w charakterze asesora przez 2 lata.

 

Poszerzono katalog osób, które są zwolnione z odbycia aplikacji oraz złożenia egzaminu zawodowego. Do katalogu tego należeć będą osoby, które:

 

1) uzyskały tytuł naukowy profesora lub stopień naukowy doktora habilitowanego nauk prawnych;

 

2) zajmowały stanowisko sędziego lub prokuratora;

 

3) wykonywały zawód adwokata lub radcy prawnego przez okres co najmniej 3 lat;

 

4) zajmowały stanowisko radcy lub starszego radcy Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa przez okres co najmniej 3 lat.

 

Natomiast do egzaminu notarialnego bez odbycia aplikacji notarialnej mogą przystąpić osoby, które w Rzeczypospolitej Polskiej:

 

 

1. posiadają stopień naukowy doktora nauk prawnych;

2. przez okres co najmniej 4 lat w okresie nie dłuższym niż 6 lat przed złożeniem wniosku o dopuszczenie do egzaminu były zatrudnione na stanowisku referendarza sądowego, starszego referendarza sądowego, asystenta prokuratora, asystenta sędziego lub były zatrudnione w Sądzie Najwyższym lub w Trybunale Konstytucyjnym i wykonywały zadania odpowiadające czynnościom asystenta sędziego;

3. po ukończeniu wyższych studiów prawniczych przez okres co najmniej 4 lat w okresie nie dłuższym niż 6 lat przed złożeniem wniosku o dopuszczenie do egzaminu wykonywały na podstawie umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej wymagające wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związane z czynnościami wykonywanymi przez notariusza w kancelarii notarialnej;

4. po ukończeniu wyższych studiów prawniczych przez okres co najmniej 4 lat w okresie nie dłuższym niż 6 lat przed złożeniem wniosku o dopuszczenie do egzaminu były zatrudnione w urzędach organów władzy publicznej i wykonywały wymagające wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związane ze świadczeniem pomocy prawnej na rzecz tych urzędów;

5. po ukończeniu aplikacji legislacyjnej przez okres co najmniej 4 lat w okresie nie dłuższym niż 6 lat przed złożeniem wniosku o dopuszczenie do egzaminu były zatrudnione w urzędach organów władzy publicznej lub w państwowych jednostkach organizacyjnych i wykonywały wymagające wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związane z tworzeniem projektów ustaw, rozporządzeń lub aktów prawa miejscowego;

6. zajmują stanowisko radcy lub starszego radcy Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa;

7. zdały egzamin sędziowski, prokuratorski, adwokacki, radcowski lub komorniczy;

8. przez okres co najmniej 4 lat w okresie nie dłuższym niż 6 lat przed złożeniem wniosku o dopuszczenie do egzaminu były zatrudnione w międzynarodowym organie sądowym, w szczególności w Trybunale Sprawiedliwości Unii Europejskiej lub Europejskim Trybunale Praw Człowieka i wykonywały zadania odpowiadające czynnościom asystenta sędziego.

 

 

Nowelizacja uregulowała kwestie odwołania notariusza oraz nadzoru nad działalnością kancelarii notarialnej. W ramach nadzoru w każdej kancelarii przeprowadzana będzie wizytację co najmniej raz na 4 lata. W kancelariach nowych wizytacja prowadzona będzie po upływie 6 miesięcy od daty uruchomienia kancelarii. Kolejną wizytację przeprowadza się po upływie 2 lat. W wypadku uzyskania przez notariusza ujemnej oceny w wyniku wizytacji, Minister Sprawiedliwości zleca radzie właściwej izby notarialnej przeprowadzenie kolejnej wizytacji, określając termin jej przeprowadzenia.

 

Z wizytacji sporządza się protokół. Rada izby notarialnej ocenia wyniki wizytacji i przedstawia – w terminie miesiąca od wizytacji – odpis protokołu Ministrowi Sprawiedliwości, zawiadamiając go równocześnie o środkach podjętych w celu usunięcia stwierdzonych uchybień.

 

Minister Sprawiedliwości będzie mógł odwołać notariusza w wypadku, gdy charakter stwierdzonych, w wyniku wizytacji, nieprawidłowości stanowi rażącą i oczywistą obrazę przepisów prawa, a także w wypadku, gdy notariusz uzyskał dwie ujemne oceny w wyniku kolejnych wizytacji przeprowadzonych przez wizytatora samorządu notarialnego lub Ministra Sprawiedliwości. Odwołanie nastąpi po zasięgnięciu opinii rady właściwej izby notarialnej, wydanej na wniosek Ministra Sprawiedliwości, w terminie miesiąca od daty wpływu wniosku.

 

Jednocześnie uregulowano kwestie aplikacji notarialnej oraz związane ze statusem zastępcy notariusza.

 

Wydłużono aplikację notarialną do 3 lat i 6 miesięcy. W trakcie aplikacji aplikant powinien sporządzić co najmniej 70 projektów aktów notarialnych i co najmniej po 14 projektów innych czynności notarialnych, z tym że co najmniej 50 projektów aktów notarialnych oraz co najmniej po 10 projektów wskazanych innych czynności notarialnych aplikant notarialny sporządza przed upływem 2 lat i 6 miesięcy aplikacji.

 

Po tym czasie przeprowadzane będzie kolokwium dla aplikantów ubiegających się o otrzymanie upoważnienia do dokonywania czynności notarialnych (sporządzenie poświadczenia, spisanie protokołu, sporządzenie wypisów, odpisów i wyciągów dokumentów oraz sporządzenie, na żądanie stron, projektów aktów, oświadczeń i innych dokumentów). Upoważnienie takie będzie udzielane w formie pisemnej na czas określony. Notariusz będzie ponosił odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez aplikanta notarialnego przy wykonywaniu ww. czynności. Będzie miał też obowiązek niezwłocznego zawiadomienia prezesa rady właściwej izby notarialnej, Ministra Sprawiedliwości oraz prezesa właściwego sądu apelacyjnego o udzieleniu upoważnienia i przesłania jego kopii.

 

Osoba, która uzyska pozytywny wynik z egzaminu notarialnego i złożyły ślubowanie uzyska status zastępcy notarialnego. Zastępca będzie mógł być zatrudniony w kancelarii notarialnej. Notariusz będzie uprawniony do upoważnienia zastępcy do wykonywania czynności notarialnych.

 

Ustawa wejdzie w życie po 30 dniach od dnia ogłoszenia. Teraz czeka na podpis Prezydenta.