NSA wydał ważny wyrok dotyczący możliwości przeprowadzania tzw. kontroli krzyżowych. Sąd wskazał, że możliwość przeprowadzania kontroli tego rodzaju dają wyłącznie instytucje takie jak postępowanie podatkowe lub kontrola podatkowa. Nie ma natomiast możliwości przeprowadzania kontroli krzyżowych w ramach czynności sprawdzających. Tłem sprawy było przedłużenie spółce terminu zwrotu VAT. Zapraszamy do zapoznania się z argumentami przytoczonymi przez sąd.
Kontrola tzw. „krzyżowa” dopuszczalna jest w ramach prowadzonego wobec podatnika postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej, ale nie poza nimi. Nie ma zatem podstaw prawnych w ramach jedynie czynności sprawdzających określonych w dziale V Ordynacji podatkowej w art. 272 pkt 3, bez wszczęcia postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej, żądania od kontrahentów podatnika dokumentów w celu sprawdzenia zasadności zwrotu podatku VAT – tak wynika z wyroku NSA z 18.10.2013 r., I FSK 1480/12.
Sprawa dotyczyła spółki, wobec której organ podatkowy wydał postanowienie o przedłużeniu terminu zwrotu VAT w związku z koniecznością przeprowadzenia czynności sprawdzających, celem ustalenia źródła pochodzenia zakupionego przez spółkę towaru. Zażalenie spółki nie zostało uwzględnione, więc złożyła ona skargę do WSA. Sąd uznał ją za niezasadną, wskazując, że zawieranie umów z pośrednikami nie należy wprawdzie do zawartego w art. 88 VATU katalogu wprowadzającego ograniczenia do odliczenia VAT, jednak sprawdzenie kontrahenta skarżącej jako pośrednika dokonywanych transakcji nie miało na celu uzasadnienia wyłączenia prawa do odliczenia, lecz przeprowadzenie dodatkowej weryfikacji. Chodziło ponadto o ustalenie źródła pochodzenia towaru, weryfikację samej kwoty zwrotu oraz prawidłowości wystawionych faktur.
Spółka złożyła skargę kasacyjną. NSA uwzględnił ją. W uzasadnieniu wskazał, że stosownie do art. 274b § 1 OrdPU, jeżeli przeprowadzenie czynności sprawdzających zasadność zwrotu podatku wymaga przedłużenia terminu zwrotu podatku wynikającego z odrębnych przepisów, organ podatkowy może postanowić o przedłużeniu tego terminu do czasu zakończenia czynności sprawdzających. Z treści tego przepisu wynika, że nie stanowi on samodzielnej podstawy do przedłużenia terminu zwrotu podatku. Przepis ten bowiem odsyła do odrębnych przepisów przewidujących przedłużenie terminu zwrotu. To z tych odrębnych przepisów powinna wynikać możliwość przedłużenia terminu zwrotu podatku.
Przepisem takim jest, w ocenie NSA, art. 87 ust. 2 zd. 2 VATU, stanowiący, że termin zwrotu można przedłużyć, jeśli jego zasadność wymaga dodatkowej weryfikacji. Zasada ta znajduje zastosowanie również do zwrotu przyśpieszonego. Dalej sąd wskazał, że weryfikacja prawidłowości rozliczenia może być dokonana w ramach czynności sprawdzających, postępowania podatkowego, lub kontroli podatkowej. W przedmiotowej sprawie podstawą przedłużenia zwrotu VAT była potrzeba dokonania czynności sprawdzających. Zgodnie z poglądem utrwalonym w doktrynie, charakter takich czynności wskazuje, że zmierzają one przede wszystkim do zbadania i ustalenia poprawności formalnej dokumentów, stanowiąc tym samym wstępną kontrolę podatkową o charakterze formalnym.
NSA wskazał jednak, że w zakresie czynności kontrolnych w żadnym wypadku nie mieszczą się tzw. kontrole krzyżowe. Wynika to z brzmienia art. 274c § 1 OrdPU. Stosownie do treści tego przepisu organ podatkowy, w związku z prowadzonym postępowaniem podatkowym lub kontrolą podatkową, może zażądać od kontrahentów podatnika, wykonujących działalność gospodarczą, przedstawienia dokumentów w zakresie objętym kontrolą u podatnika, w celu sprawdzenia ich prawidłowości i rzetelności. Z czynności tych sporządza się protokół. Ustawodawca dopuścił zatem możliwość zażądania od kontrahentów podatnika przedstawienia dokumentów, w tym także w celu sprawdzenia zasadności zwrotu podatku VAT, jednak jedynie w związku z prowadzonym u niego postępowaniem lub kontrolą podatkową.
Innymi słowy, kontrola krzyżowa dopuszczalna jest jedynie w ramach postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej, ale nigdy poza nimi. Przeprowadzenie jej w ramach czynności sprawdzających nie znajduje uzasadnienia w przepisach.
Z wyżej wskazanych względów NSA uznał skargę kasacyjną za zasadną.
